براء بن مالک
مقدمه
براء بن مالک بن نضر بن ضمضم بن عدی بن نجار[۱] یکی از صحابه[۲]، فضلا و یکی از اشخاص نیک[۳] و سلحشوران صدر اسلام است[۴]. بعضی منابع، او را برادر تنی[۵] و بعضی منابع، برادر ناتنی[۶] انس بن مالک، صحابی و خادم رسول خدا(ص) معرفی کرده‌اند[۷].
براء بن مالک از جمله صحابه‌ای بود که در سال ششم هجرت در بیعت شجره (بیعت رضوان) با پیامبر(ص) پیمان بست و از اصحاب شجره بود[۸]. او از خواص اصحاب امیر المؤمنین(ع) و بنا به روایتی از نخستین کسانی بود که به امیرالمؤمنین علی(ع) گرایش یافت[۹].
فضل بن شاذان ده تن از سابقین را یاد می‌کند که براء بن مالک در زمره این ده تن آورده شده است[۱۰] و گرایش او به علی(ع) قبل از خلافت ایشان بوده است[۱۱]. با وجود این روایات، برخی محققان گفته‌اند به احتمال بسیار، نام وی در نگارش با براء بن عازب خلط شده است[۱۲].
در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) که با اندکی تفاوت در عبارات، در تمام منابع نقل شده است، آن حضرت به منزلت و مقام این صحابی خود نزد خداوند، به رغم فقر و سادگی او اشاره کرده[۱۳] و در ضمن حدیثی فرموده‌اند: "چه بسا شخصی ژولیده موی و خاکی (کنایه از پاکدلی) که کسی به او توجه نمی‌کند؛ اما هرگاه به خدا قسم یاد کند، دعای او برآورده شود که از این افراد براء بن مالک است"[۱۴].
از امتیازات دیگر براء، صدای بسیار خوش و علاقه بسیار او به اشعار عربی و آواز خوانی است که موجب همراهی او با پیامبر(ص) در بعضی از سفرهای ایشان شد. براء در بعضی از سفرها برای پیامبر(ص) اشعار حماسی می‌خواند و به دلیل صدا و آواز بسیار خوش او، پیامبر(ص) به او فرمود: "هنگامی که به زنان نزدیک می‌شوی صدای خود را آهسته کن؛ زیرا دوست ندارم زنان صدای تو را بشنوند"[۱۵].
روزی انس بن مالک نزد براء آمد و او در حالی که به پشت خوابیده بود و یک پای خود را بر پای دیگر نهاده بود، آواز می‌خواند. انس می‌گوید: من او را از این کار نهی کردم و به او گفتم: ای برادر! آیا شعر می‌خوانی در حالی که خداوند، قرآن را که بهتر از آن است، قرار داده است! در این هنگام، برادرم گفت: "آیا می‌ترسی که من به این حال در محل خوابم بمیرم؟ در حالی که من در میدان جنگ می‌میرم و به تنهایی صد نفر از کار را می‌کشم"[۱۶].
از فضائل دیگر براء بن مالک، شجاعت او در جنگ‌هاست. به طوری که در همه منابع، شرح دلیری و شجاعت او در جنگ‌ها آمده است و او را جزء پهلوانان بسیار قوی به شمار آورده‌اند[۱۷] و اسب سواری و تاخت و تاز جنگی او مثل شده است[۱۸].
شجاعت او تا بدانجا بود که خلیفه دوم، عمر، درباره او گفته است: براء را بر هیچ سپاهی از مسلمانان نمی‌گمارند مگر این که ایشان را به هلاکت می‌اندازد و حتی برای سرلشکران خود می‌نوشت که هیچ گاه او را امیر و فرمانده دسته‌ای از قشون نکنید؛ زیرا در اثر پیش روی زیاد و بی احتیاطی در میدان جنگ، لشکر را به هلاکت می‌اندازد[۱۹].
درباره شرکت او در جنگ‌ها از جنگ احد و خندق و سایر غزوات رسول خدا(ص) نام برده شده و این مطلب در بیشتر منابع ذکر شده است[۲۰] ولی در بعضی منابع آمده که او در همه جنگ‌ها به جز غزوه بدر شرکت داشته است[۲۱].
آنچه بیشتر مایه شهرت او شده شرکت وی در پیکارهای بعد از پیامبر(ص) است؛ به ویژه در جنگ‌های یمامه و فتح شوشتر که موجب پیروزی سپاه مسلمانان شد[۲۲].[۲۳]
براء و جنگ یمامه
براء در فتح شوشتر
سرانجام براء
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۷، ص۱۱؛ مستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، ج۳، ص۳۳۰؛ اعیان الشیعه، امین عاملی، ج۳، ص۵۵۲.
- ↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۷، ص۱۱؛ دلائل النبوه، بیهقی، ج۶، ص۳۶۸؛ اعیان الشیعه، امین عاملی، ج۳، ص۵۵۲.
- ↑ الاعلام، زرکلی، ج۲، ص۴۷.
- ↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۷، ص۱۱؛ مستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، ج۳، ص۳۳۰؛ اعیان الشیعه، امین عاملی، ج۳، ص۵۵۲.
- ↑ منابعی که این دو را برادر تنی ذکر کرده‌اند و نام مادرشان را ام سلیم بنت ملحان بیان کرده‌اند: الامامة و السیاسه، ابن قتیبه دینوری، ص۱۳۳؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۱، ص۱۵۳؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۲۰۶.
- ↑ منابعی که این دو را برادر ناتنی ذکر کرده و مادر براء را الشحماء ذکر کرده‌اند: الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۴۱۳؛ المنتظم، ابن جوزی، ج۴، ص۲۳۸؛ جمهرة انساب العرب، ابن حزم، ص۴۴۳؛ معجم الصحابه، ابن قانع، ج۲، ص۸۱۶.
- ↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۷، ص۹؛ دلائل النبوه، بیهقی، ص۳۶۸؛ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۱۴۷؛ معجم الصحابه، ابن قانع، ج۲، ص۸۱۶.
- ↑ دلائل النبوه، بیهقی، ج۶، ص۳۶۸؛ تاریخ الاسلام، ذهبی، ج۱، ص۱۹۵.
- ↑ رجال الکشی، کشی، ص۳۸؛ الخلاصة، حلی، ص۲۷؛ معجم رجال الحدیث، خویی، ج۳، ص۲۷۹؛ قاموس الرجال، شوشتری، ج۲، ص۲۶۵.
- ↑ رجال الکشی، کشی، ص۳۸؛ الخلاصة، حلی، ص۲۷؛ معجم رجال الحدیث، خویی، ج۳، ص۲۷۹؛ اعیان الشیعه، امین عاملی، ج۳، ص۵۵۳.
- ↑ اعیان الشیعه، امین عاملی، ج۳، ص۵۵۳.
- ↑ قاموس الرجال، شوشتری، ج۲، ص۲۶۷.
- ↑ سیر أعلام النبلاء، ذهبی، ج۱، ص۱۹۷.
- ↑ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۱۵۴؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۲۰۶؛ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۴۱۴؛ المنتظم، ابن جوزی، ج۴، ص۲۳۹؛ معجم الصحابه، ابن قانع، ج۲، ص۸۱۶.
- ↑ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۴۱۳؛ مستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، ج۳، ص۳۳۰؛ اعیان الشیعه، امین عاملی، ج۳، ص۵۵۲؛ قاموس الرجال، شوشتری، ج۲، ص۲۶۵.
- ↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۷، ص۱۲؛ تاریخ الاسلام، ذهبی، ج۳، ص۲۱۰؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۱، ص۱۵۳؛ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۴۱۳؛ اعیان الشیعه، امین عاملی، ج۳، ص۵۵۳.
- ↑ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۲، ص۱۵۳؛ اسدالغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۲۰۶؛ الاعلام، زرکلی، ج۲، ص۴۷؛ اعیان الشیعه، امین عاملی، ج۳، ص۵۵۳.
- ↑ الاعلام، زرکلی، ج۲، ص۴۷.
- ↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۷، ص۱۱؛ المنتظم، ابن جوزی، ج۴، ص۲۳۸؛ تاریخ الاسلام، ذهبی، ج۳، ص۲۱۰؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۱، ص۱۵۳؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۲۰۶؛ اعلام، زرکلی، ج۲، ص۴۷.
- ↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۷، ص۱۱؛ المنتظم، ابن جوزی، ج۴، ص۲۳۸؛ مستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، ج۳، ص۳۳۰؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۱، ص۱۵۳؛ الفتوح، ابن اعثم، ج۱، ص۳۰.
- ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۲۰۶؛ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۴۱۳.
- ↑ تاریخ الطبری، طبری، ج۳، ص۲۹۰؛ فتوح البلدان، بلاذری، ص۳۷۳؛ اسدالغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۲۰۶؛ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۴۱۴.
- ↑ قدمی، مریم، مقاله «براء بن مالک»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۴، ص:۶۷-۷۰.