بحری بن عمرو
مقدمه
بحری بن عمرو بن عمیر،[۱] یا بحری بن عمرو بن عون [۲] یا بحر بن عمرو[۳] از بزرگان یهود، قبیله بنی‌قَیْنُقاع، دایی صفّیه دختر حُیَیّ همسر پیامبر بود.[۴] جز چند گزارش در منابع تفسیری، اطلاعی از وی وجود ندارد. بنا به روایتی وی همراه تنی چند از یهودیان، انصار را از انفاق به مسلمانان باز می‌داشتند و به آنها می‌گفتند: شما از آینده خبر ندارید، ازاین‌رو به آنها انفاق نکنید. شاید این کار شما را به تهیدستانی چون ایشان مبدل کند. در پی این اقدام آیه ﴿الَّذِينَ يَبْخَلُونَ وَيَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَيَكْتُمُونَ مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَأَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا مُهِينًا﴾[۵] نازل شد و بحری مورد تهدید الهی قرار گرفت[۶].
براساس گزارشی دیگر پیامبر در دعوت جمعی از یهود از جمله بحری بن عمرو آنان را از عذاب الهی برحذر داشت؛ اما آنان خود را فرزندان و محبوبان خدا دانستند که آیه ﴿وَقَالَتِ الْيَهُودُ وَالنَّصَارَى نَحْنُ أَبْنَاءُ اللَّهِ وَأَحِبَّاؤُهُ قُلْ فَلِمَ يُعَذِّبُكُمْ بِذُنُوبِكُمْ بَلْ أَنْتُمْ بَشَرٌ مِمَّنْ خَلَقَ يَغْفِرُ لِمَنْ يَشَاءُ وَيُعَذِّبُ مَنْ يَشَاءُ وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا وَإِلَيْهِ الْمَصِيرُ﴾[۷] نازل شد و آنان را گرفتار عذاب گناهان خود دانست[۸]. به روایتی از ابن‌عباس سه تن از یهودیان که بحری بن عمرو یکی از آنان بود از پیامبر پرسیدند: آیا به جز الله خدای دیگری نمی‌شناسی؟ پیامبر در پاسخ فرمود: خدایی جز الله نیست. بر این مبنا مبعوث شده‌ام و به الله فرا می‌خوانم، آنگاه آیه ﴿قُلْ أَيُّ شَيْءٍ أَكْبَرُ شَهَادَةً قُلِ اللَّهُ شَهِيدٌ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَمَنْ بَلَغَ أَئِنَّكُمْ لَتَشْهَدُونَ أَنَّ مَعَ اللَّهِ آلِهَةً أُخْرَى قُلْ لَا أَشْهَدُ قُلْ إِنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَإِنَّنِي بَرِيءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ﴾[۹] [۱۰]
بنا به گزارشی بحری بن عمرو و تنی دیگر از یهودیان پس از مقایسه قرآن و تورات به دلیل تفاوت آن دو، در حقانیت قرآن تردید کردند و در این باره از پیامبر پرسیدند. پیامبر پاسخ داد: شما می‌دانید که قرآن بر حق است و این مطلب نزد شما (در تورات) مکتوب است [۱۱]. آیه ﴿أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ وَادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ﴾[۱۲] در شأن این گروه نازل شد.
بنابه روایت دیگری جمعی از یهود، از جمله بحری از پیامبر، کتاب مدوّن خواستند و به او گفتند: خدایی که پیامبران را برمی‌انگیزد از چنین کاری عاجز نیست. آنان تهدید کردند که در غیر این صورت ما نیز سخنانی چون سخنان شفاهی تو می‌گوییم که آیه ﴿قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لَا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا﴾[۱۳] نازل شد و آنها را ناتوان از این کار دانست.[۱۴] در شأن نزول آیه ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يُزَكُّونَ أَنْفُسَهُمْ بَلِ اللَّهُ يُزَكِّي مَنْ يَشَاءُ وَلَا يُظْلَمُونَ فَتِيلًا﴾[۱۵] آمده که بحری بن عمرو به همراه یکی دیگر از یهودیان با کودکان خود نزد پیامبر آمدند و از پیامبر پرسیدند: آیا این کودکان گنهکارند؟ پیامبر فرمود: نه، آنگاه آنها گفتند: ما نیز چنین هستیم؛ گناهان شبمان در روز و گناهان روزمان در شب پاک می‌شود و آنگاه این آیه نازل شد[۱۶].
گفته شده: زن و مردی از یهودیانخیبر مرتکب زنا شدند و براساس تورات باید سنگسار می‌شدند؛ ولی چون از موقعیت بالایی برخوردار بودند به امید تغییر حکم به داوری نزد پیامبر آمدند؛ اما پیامبر نیز حکم به سنگسار کرد و اعتراض بحری بن عمرو و دیگران را برانگیخت؛ پیامبر(ص) فرمود: به داناترین خود به تورات مراجعه کنید تا بدانید من بر اساس آن حکم کرده‌ام. آنها پیشنهاد پیامبر را پذیرفتند و متن تورات را ملاک قرار دادند و عالمی یهودی معروف به ابن صوریا را جهت تطبیق حکم با تورات معرفی کردند و چون رسوا شدند باز بر سخن خود پافشاری کردند: ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُدْعَوْنَ إِلَى كِتَابِ اللَّهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ وَهُمْ مُعْرِضُونَ﴾[۱۷][۱۸].[۱۹]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
{- ↑ جامع البیان، مج ۵، ج ۷، ص ۲۱۷.
- ↑ زادالمسیر، ج ۲، ص ۱۰۴.
- ↑ روض الجنان، ج ۵، ص ۳۶۰، ۳۹۱.
- ↑ السیره‌النبویه، ج ۲، ص ۵۱۴؛ المغازی، ج ۱، ص ۳۷۴.
- ↑ «همان کسان که تنگ‌چشمی می‌ورزند و مردم را به تنگ‌چشمی وا می‌دارند و آنچه را خداوند از بخشش خود به آنان داده است پنهان می‌کنند و برای کافران عذابی خوارساز آماده کرده‌ایم» سوره نساء، آیه ۳۷.
- ↑ جامع‌البیان، مج ۴، ج ۵، ص ۱۲۱؛ تفسیر بغوی، ج ۱، ص ۳۳۹؛ روض الجنان، ج ۵، ص ۳۶۰.
- ↑ «و یهودیان و مسیحیان گفتند: ما فرزندان خداوند و دوستان اوییم؛ بگو: پس چرا شما را برای گناهانتان عذاب می‌کند؟ خیر، شما نیز بشری هستید از همان کسان که آفریده است، هر که را بخواهد می‌بخشاید و هر که را بخواهد عذاب می‌کند و فرمانفرمایی آسمان‌ها و زمین و آنچه در میان آنهاست از آن خداوند است و بازگشت (همگان) به سوی اوست» سوره مائده، آیه ۱۸.
- ↑ السیره‌النبویه، ج ۲، ص ۵۶۳؛ جامع البیان، مج ۴، ج ۶، ص ۲۲۴؛ التکمیل والاتمام، ص ۱۱۲.
- ↑ «بگو: چه چیزی در گواهی بزرگ‌تر است؟ بگو: خداوند که میان من و شما گواه است و به من این قرآن وحی شده است تا با آن به شما و به هر کس که (این قرآن به او) برسد، هشدار دهم، آیا شما گواهی می‌دهید که با خداوند خدایان دیگری هست؟ بگو: من گواهی نمی‌دهم؛ بگو: تنها او خدایی یگانه است و من از شرکی که می‌ورزید بیزارم» سوره انعام، آیه ۱۹.
- ↑ جامع البیان، مج ۵، ج ۷، ص ۲۱۷؛ تفسیر ابن‌ابی حاتم، ج ۴، ص ۱۲۷۲؛ الدرالمنثور، ج ۳، ص ۲۵۶.
- ↑ التکمیل والاتمام، ص ۱۹۱.
- ↑ «یا می‌گویند (پیامبر) آن را بربافته است، بگو: اگر راست می‌گویید سوره‌ای همگون آن بیاورید و هر کس جز خداوند را می‌توانید فرا خوانید» سوره یونس، آیه ۳۸.
- ↑ «بگو: اگر آدمیان و پریان فراهم آیند تا مانند این قرآن آورند هر چند یکدیگر را پشتیبانی کنند همانند آن نمی‌توانند آورد» سوره اسراء، آیه ۸۸.
- ↑ السیرة النبویه، ج ۲، ص ۵۷۱؛ جامع البیان، مج ۹، ج۱۵، ص۱۹۷ ـ ۱۹۸؛ الدرالمنثور، ج ۵، ص۳۳۶.
- ↑ «آیا به کسانی ننگریسته‌ای که خویشتن را پاکیزه می‌انگارند اما (این) خداوند است که هر کس را بخواهد پاکیزه می‌دارد و سر مویی ستم نخواهند دید» سوره نساء، آیه ۴۹.
- ↑ تفسیر بغوی، ج ۱،ص ۳۵۰؛ روض‌الجنان، ج ۵، ص ۳۹۱؛ زاد المسیر، ج ۲، ص ۱۰۴.
- ↑ «آیا به کسانی ننگریسته‌ای که بهره‌ای از کتاب‌های (آسمانی) دارند، به کتاب خداوند فرا خوانده می‌شوند تا میان آنها داوری کند؛ آنگاه گروهی از آنها بر می‌گردند در حالی که روی گردانند» سوره آل عمران، آیه ۲۳.
- ↑ مجمع‌البیان، ج ۲، ص ۷۲۲ ـ ۷۲۳.
- ↑ شریفیان، علی، مقاله «بحری بن عمرو»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۵.