اوس بن خذام انصاری
- این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
نام پدر وی را «خِدام»[۱] و «حذام»[۲] نیز گفته‌اند که تصحیف یکدیگر است. اوس به روایت جابر، در شمار متخلفان از غزوۀ تبوک بود که خودش را به ستون مسجد النبی(ص) بست تا آیه ﴿ وَآخَرُونَ اعْتَرَفُواْ بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُواْ عَمَلاً صَالِحًا وَآخَرَ سَيِّئًا عَسَى اللَّهُ أَن يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ﴾[۳]. درباره وی و یارانش نازل شد[۴]. تعداد متخلفان را از شش تا پانزده نفر گفته‌اند[۵] که به روایتی ابولبابه و اوس بن ثعلبه خودشان را به ستون مسجد بستند[۶].
در روایت عوفی از ابن عباس، تنها نام ابولبابه آمده است[۷]. ابن حجر ذیل مدخل اوس بن ثعلبه، پس از نقل داستان پیشین گوید: شخصی به نام اوس در میان متخلفان از تبوک بود که در روایت ابن عباس نسبش مشخص نیست[۸]، تصریح نکردن به نسب و ابهام در نام و نسب برخی متخلفان در روایت ابن عباس، موجب خلط افرادی با یکدیگر شده است. از این رو، ابن حجر ذیل نام چند نفر، این داستان را تکرار کرده و به یکدیگر ارجاع داده است[۹]. ابن جوزی روایت ابن عباس را از دو طریق آورده و نشان داده که روایت ابو صالح از ابن عباس، نام متخلفان را بدون هیچ ابهامی، مشخص کرده است: «ابولبابه»، «اوس بن ثعلبه» و «ودیعة بن جذام»[۱۰]. از این رو، احتمال دارد ابهام در یک طریق از روایت ابن عباس، موجب خلط نام اوس بن ثعلبه با ودیعة بن جذام و پیدایش اسم سومی به نام اوس بن خذام شده باشد. ذهبی نیز نزول آیه بالا را درباره شخصی به نام اوس بن خذام[۱۱] نفی کرده که این ادعا را تأیید می‌کند. بدین‌سان، صحابی بودن وی منتفی می‌گردد.[۱۲]
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: ابن حجر، ج۱، ص۲۹۴ و ۲۹۹.
- ↑ ر.ک: طبرسی، ج۵، ص۱۱۵.
- ↑ «و دیگرانی هستند که به گناه خویش اعتراف دارند؛ کردار پسندیده‌ای را با کار ناپسندی دیگر آمیخته‌اند باشد که خداوند از آنان در گذرد که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره توبه، آیه ۱۰۲.
- ↑ ابن اثیر، ج۱، ص۳۲۰.
- ↑ طبری، ج۱۱، ص۱۹ و ۲۰؛ طوسی، ج۵، ص۲۹۰؛ ابن جوزی، ج۳، ص۳۳۶.
- ↑ ابونعیم، ج۱، ص۳۱۲.
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۲۹۹؛ و ر.ک: طبری، ج۱۱، ص۲۰ و ۲۴.
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۲۹۴.
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۲۹۴، ۲۹۹، ۵۱۷ و ۵۲۳.
- ↑ ابن جوزی، ج۳، ص۳۳۶.
- ↑ ذهبی، ج۱، ص۳۶.
- ↑ حسینیان مقدم، حسین، مقاله «اوس بن خذام انصاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۱۶۴.