بحث:تربیت فرزند
آموزش عبادت در کودکی
علی (ع) فرمود: «كَانَتْ فَاطِمَةُ (س) لَا تَدَعُ أَحَداً مِنْ أَهْلِهَا يَنَامُ تِلْكَ اللَّيْلَةَ وَ تُدَاوِيهِمْ بِقِلَّةِ الطَّعَامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَهَا مِنَ النَّهَارِ وَ تَقُولُ مَحْرُومٌ مَنْ حُرِمَ خَيْرَهَا»[۱]؛ روش فاطمه (س) این بود که نمی‌گذاشت کسی از اهل خانه در شب‌های قدر به خواب رود. به آنان غذای کم می‌داد و از روز قبل برای احیای شب قدر آماده می‌شد و می‌فرمود: محروم کسی است که از برکات این شب محروم باشد[۲].
انتخاب واژه‌های تربیتی
نخستین آموزه‌های پدران و مادران به کودکان، در شخصیت و ساختار فکری کودکان نقش مهمی دارد؛ از این رو پدران و مادران باید با دقت و وسواس بسیار به آموزش کودکان توجه کنند و سعی نمایند آموزه‌هایی را که دربردارنده معارف الهی است، برای کودک انتخاب نمایند.
در روایات، هنگامی که امام حسن (ع) در حال طفولیت و شیرخوارگی بود، زهرا (س) او را در آغوش پاک خود می‌گرفت و چنین زمزمه می‌نمود: «أَشْبِهْ أَبَاكَ يَا حَسَنُ وَ اخْلَعْ عَنِ الْحَقِّ الرَّسَنَ وَ اعْبُدْ إِلَهاً ذَا مِنَنٍ وَ لَا تُوَالِ ذَا الْإِحَن»[۳]
فرزندم حسن (ع)، مانند پدرت علی (ع) باش. فرزندم! باید ریسمانی را که حق‌ستیزان بر گردن حق نهاده‌اند، برداری و حق را از خفه شدن و جان سپردن برهانی.
در این مصرع، آن حضرت به مهم‌ترین مسئولیت اجتماعی انسان اشاره نموده و فرزندش را به حق‌طلبی و احیای حقوق دیگران فراخوانده و به مبارزه با حق‌ستیزان تشویق فرموده است؛ همان گونه که علی (ع) نیز به فرزندش امام حسن (ع) وصیت نمود: بر کسی ظلم نشود؛ در حالی که شما قدرت منع از ظلم را دارید[۴]. فرزندم! خدای صاحب نعمت و احسان کننده را پرستش کن.
حضرت زهرا (س) در این مصرع، دو نکته اساسی را مطرح فرموده است:
- توحید و خدامحوری؛ یعنی پذیرفتن عبودیت و بندگی خداوند و این که تنها او سزاوار پرستش است و غیر او سزاوار پرستش نیست؛ همان عبادتی که خداوند از ما بندگانش پیمان گرفته است: ﴿أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ * وَأَنِ اعْبُدُونِي هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ﴾[۵].
- منعم از اوصاف خداست. آن حضرت به فرزندش فرمود: عبادت کن خدا را که او صاحب نعمت و احسان کننده است و باید شکر گزار ولی نعمت خود باشی. «و لا توال ذا الإحن»: فرزندم! با افراد بدخواه و کینه‌توز دوستی مکن.
در این مصرع، فاطمه (س) به نکته مهم دیگر تربیتی پرداخته است که عبارت است از انتخاب دوست و همراه. رفیق بد انسان را به بیراهه می‌کشاند. قرآن کریم این دوستان را موجب پشیمانی می‌داند: ﴿يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا﴾[۶].[۷]
تربیت اجتماعی فرزندان
امام حسن (ع) می‌فرماید: دیدم مادرم زهرا (س) در شب جمعه، در محراب عبادت ایستاده و تا صبح مشغول رکوع و سجود بود و می‌شنیدم که برای مردان و زنان با ایمان بسیار دعا می‌کرد و آنان را نام می‌برد؛ ولی برای خودش دعا نمی‌کرد. به مادرم گفتم: مادر! چرا همان طور که برای دیگران دعا می‌کنی، برای خود دعا نمی‌کنی؟ مادرم فرمود: فرزندم! اول همسایه، بعد اهل خانه[۸].
امام موسی بن جعفر (ع) فرمود: هرگاه فاطمه (س) دعا می‌کرد، برای زنان و مردان مؤمن دعا می‌کرد و برای خود دعا نمی‌کرد. به او گفته شد: چرا شما برای مردم دعا می‌کنید؛ اما برای خودتان نه. آن حضرت فرمود: اول همسایه، آنگاه خانه[۹].[۱۰]
پانویس
- ↑ دعائم الاسلام، ج۱، ص۲۸۲؛ بحارالانوار، ج۹۴، ص۱۰.
- ↑ مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم ص۱۰۹.
- ↑ مناقب ابن‌شهرآشوب، ج۳، ص۴۳۹؛ بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۸۶.
- ↑ تحف العقول، ص۱۶۸.
- ↑ «آیا به شما سفارش نکردم که شیطان را نپرستید که او دشمن آشکار شماست؟ * و اینکه مرا بپرستید که این راهی است راست؟» سوره یس، آیه ۶۰-۶۱.
- ↑ «ای وای! کاش فلانی را به دوستی نمی‌گرفتم!» سوره فرقان، آیه ۲۸.
- ↑ مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم ص۱۰۹.
- ↑ علل الشرایع، ص۱۷۲؛ کشف الغمه، ج۱، ص۴۶۸.
- ↑ علل الشرایع، ص۲۱۶.
- ↑ مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم ص ۱۱۱.