اسلم بن بجرة خزرجی انصاری
اسلم بن بجرة خزرجی انصاری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اسلم بن بجرة خزرجی انصاری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
نسب او را ابن کلبی و به تبع او ابن شاهین و ابن قانع و برخی دیگر چنین گفته اند: اسلم بن بجرة بن حارث بن غیان بن ثعلبة بن طریف بن خزرج بن ساعدة[۱] اما عَدَوِی و به تبع او دار قُطنی و ابن ماکولا او را اسلم بن اوس بن بجرة بن حارث... دانسته‌اند[۲]. با مراجعه به ابن ماکولا[۳] معلوم شد که وی همانند ابن کلبی نسب اسلم بن بجره را بیان کرده و ابن حجر اشتباه کرده است.
این موضوع این سؤال را مطرح کرده که آیا این دو نام، دو نفرند یا یکی به جد منسوب شده است. ابن اثیر[۴] یکی بودن آنها را احتمال داده و علت آن را طبیعی بودن انتساب به جد دانسته است. ابن حجر[۵] به تخصص ابن کلبی در علم انساب و استوانه بودن او در این فن اشاره کرده است و معتقد است که هر دو، نام یک شخص است. همچنین در حدیثی که از او روایت شده اسلم بن بجره ثبت شده است[۶].
این حدیث که صحابی بودن اسلم نیز بدان مستند است بیان می‌دارد که رسول خدا (ص) او را مأمور وارسی اسرای جنگ بنی قریظه کرد تا افراد بالغ را برای اجرای حکم درباره آنان مشخص نموده و افراد دیگری را که به این حد نرسیده‌اند به عنوان اسیر جنگی قرار دهد. بر این اساس فقها شرط وجوب اجرای حد را بلوغ دانسته‌اند [۷]. طبرانی[۸] و ابونعیم[۹] تمام طرق این حدیث را به نقل از اسحاق بن عبدالله بن ابی فروه آورده‌اند.
ابن عبد البر[۱۰]، ابن منده، ابن سکن[۱۱]، ذهبی[۱۲] و هیثمی[۱۳] صحت این روایت را به دلیل نقل آن از این طریق مشکل دانسته‌اند؛ چراکه تمام محدثان با تعابیر بدی اسحاق را تضعیف کرده‌اند[۱۴]. شاید به همین دلیل ابن عبدالبر[۱۵] نیز در صحابی بودن او تردید کرده است. مغلطای[۱۶] نیز بدون هیچ توضیحی نام او را در شمار کسانی که در صحابی بودنشان اختلاف است آورده است. صرف نظر از اینکه چنانچه مستند صحابی بودن اسلم بن بجره تنها روایت مزبور بود و، تردید در آن وجهی داشت، اما صحابی بودن او منحصر به آن نیست. و همچنین زبیر بن بکار این روایت را از طریق عبدالله بن عمرو فهری نیز نقل کرده است[۱۷] که به عنوان متابعات حدیث اسحاق قرار می‌گیرد و ضعف حدیث را جبران می‌کند.
ابن ابی حاتم رازی[۱۸] نیز با اینکه به تضعیف روایت اسحاق اذعان کرده، ولی به صحابی بودن اسلم بن بجره تصریح نموده است. همچنین در تأیید صحابی بودن اسلم بن بجره، او را از شرکت کنندگان در جنگ احد برشمرده‌اند [۱۹].
آخرین خبری که درباره او گزارش شده مربوط به قیام بر ضد عثمان است که اسلم بن بجره را از رهبران شورشی بر ضد عثمان نام برده‌اند. وی در اشعاری عثمان را به جهت بخشش غنایم آفریقا به مروان بن حکم مورد سرزنش قرار داد[۲۰].
علامه امینی[۲۱] برای برشمردن اجماع صحابه بر ضد عثمان از اسلم بن بجره نام برده است. گویند همو بود که مانع دفن عثمان در قبرستان بقیع شد تا به ناچار او را در حش کوکب دفن کردند[۲۲].
با توجه به این مطالب، بعید نیست که همین موضوع، محدثان و مورخان اهل سنت را بر آن داشته تا صحابی بودن اسلم را خدشه‌دار کنند تا از یک سوی راه برای طعن و لعن قیام‌کنندگان بر ضد عثمان باز باشد و از سویی دیگر اجماع صحابه بر گمراهی عثمان را به زیر سؤال برده و او را از خطاها تبرئه کنند.[۲۳]
منابع
پانویس
- ↑ ابن ماکولا، ج۱، ص۱۹۰؛ ابن حجر، ج۱، ص۲۱۳.
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۲۱۳.
- ↑ ابن ماکولا، ج۱، ص۱۹۰.
- ↑ ابن اثیر، ج۱، ص۲۱۲.
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۲۱۳.
- ↑ ابونعیم، ج۱، ص۲۵۳؛ ابن عبدالبر، ج۱، ص۱۷۹.
- ↑ هیثمی، ج۶، ص۲۵۱.
- ↑ طبرانی، ج۱، ص۳۳۴ و ج۱۹، ص۴۳۶.
- ↑ ابونعیم، ج۱، ص۲۵۳.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۱، ص۱۷۹.
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۲۱۴.
- ↑ ذهبی، ج۱، ص۱۶.
- ↑ هیثمی، ج۶، ص۲۵۱.
- ↑ مزی، ج۲، ص۶۲-۵۷.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۱، ص۱۷۹.
- ↑ مغلطای، ج۱، ص۶۸.
- ↑ ابونعیم، ج۱، ص۲۵۳؛ ابن اثیر، ج۱، ص۲۱۲.
- ↑ ابن ابی حاتم، ج۲، ص۳۰۷ و ج۷، ص۱۸۵.
- ↑ ابن ماکولا، ج۱، ص۱۹۰؛ ابن حجر، ج۱، ص۲۱۳-۲۱۴.
- ↑ بلاذری، ج۵، ص۳۸.
- ↑ امینی، ج۹، ص۱۶۶.
- ↑ ابن شبه، ج۱، ص۱۲۴۰؛ طبری، ج۳، ص۴۳۹.
- ↑ هدایت‌پناه، محمد رضا، مقاله «اسلم بن بجرة خزرجی انصاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۵۳-۵۴.