محمد بن سائب کلبی

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

آشنایی اجمالی

ابونضر محمد بن سائب بن بشر نسابه کلبی اخباری کوفی اهل کوفه[۱] و از قبیله کلب بن وبره[۲] یا بنی عبدود بود[۳] و از اصحاب امام باقر و امام صادق (ع)[۴] به شمار می‌‌رفت و از امام باقر و امام صادق (ع)[۵] و افرادی چون شعبی[۶]، ابی‌صالح[۷] و دیگران روایت کرده است و محدثانی چون فرزندش هشام[۸]، ثوری[۹] و ابومعاویه[۱۰] از او حدیث نقل کرده‌اند.

وی از شاگردان ابی صالح، جریر و فرزدق بود[۱۱] و از علمای کوفه محسوب می‌‌شد و در تفسیر و تاریخ گذشتگان[۱۲] تبحر داشت و به همین جهت سلیمان بن علی عباسی، والی بصره، منزلش را محل تدریس ایشان قرار داد تا برای مردم تفسیر قرآن بگوید[۱۳]. برخی از رجال‌نویسان اهل سنت او را در نقل حدیث ضعیف دانسته‌اند و برخی معتقدند که او از سبئی‌ها، پیروان عبدالله بن سبأ، است که اعتقاد دارند حضرت علی (ع) زنده است و ظهور خواهد کرد و دنیا را پُر از عدل و داد می‌‌کند، بعد از اینکه پُر از ظلم و جور شده باشد[۱۴]. رجالیون وی را امامی مذهب دانسته‌اند[۱۵]. ایشان دارای تألیفاتی بوده که از آن جمله است: تفسیر القرآن[۱۶] آیات الاحکام[۱۷] تقسیم القرآن[۱۸] و غریب القرآن[۱۹].

به گفته ابن ندیم، او نخستین کسی است که در علم تفسیر کتاب نوشته و تفسیرش بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین تفاسیر آن زمان‌ها بوده است. نام کتابش «احکام القرآن»، و آن را از ابن عباس روایت کرده بود. سیوطی که شافعی و قاسم بن اصبغ بیانی قرطبی را نخستین کسانی دانسته است که در تفسیر، کتاب نوشته‌اند، اشتباه کرده است؛ زیرا شافعی در سال ۲۰۴ و قرطبی در سال ۳۴۰ از دنیا رفته‌اند. شاید منظور سیوطی اولین اشخاص از اهل تسنن باشد[۲۰]. وی سرانجام در سال ۱۴۶هـ در کوفه از دنیا رفت[۲۱].[۲۲]

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

  1. الجرح و التعدیل ۷/۲۷۰.
  2. الاعلام ۶/۱۳۳.
  3. تهذیب الکمال ۲۵/۲۴۷.
  4. رجال الطوسی ۱۳۶ و ۲۸۹.
  5. رجال ابن داود ۳۱۲.
  6. میزان الاعتدال ۳/۵۵۶.
  7. خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۹/۱۷۸.
  8. سیر اعلام النبلاء ۶/۲۴۸.
  9. الجرح و التعدیل ۷/۲۷۰.
  10. میزان الاعتدال ۳/۵۵۶.
  11. سیر اعلام النبلاء ۶/۲۴۹.
  12. الفهرست (الندیم) ۱۰۷.
  13. الاعلام ۶/۱۳۳.
  14. خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۹/۱۷۹.
  15. سیر اعلام النبلاء ۶/۲۴۸.
  16. الفهرست (الندیم) ۱۰۷.
  17. الذریعه ۱/۳۰.
  18. الذریعه ۴/۳۸۸.
  19. الذریعه ۱۶/۴۹.
  20. تأسیس الشیعه، ص۳۲۱-۳۲۵.
  21. المعارف ۵۳۵.
  22. فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص۷۳۲-۷۳۳؛ رجبی دوانی، محمد حسین، کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی ص ۴۸۵.