ولادت امام سجاد
مقدمه
در سال تولد امام سجاد(ع) اختلاف فراوان است[۱]. بنا بر نقل مشهور، آن حضرت در سال ۳۸ق به دنیا آمد. معتقدان به نظریه مشهور مستنداتی بدین شرح دارند:
- تصریح بسیاری از منابع کهن به تولد آن امام در سال ۳۸ هجری[۲]؛
- تأکید برخی متقدمان بر هم‌زیستی دو ساله امام سجاد(ع) با جد بزرگوارش علی(ع)[۳]؛
- تصریح روایات پرشمار بر ۲۳ ساله بودن امام سجاد(ع) در حادثه عاشورای سال ۶۱ق[۴]؛
- برخی گزارش‌های تاریخی[۵] و نیز روایت معتبری از امام صادق(ع) سِنّ حضرت سجاد(ع) را به هنگام شهادت در سال ۹۵ ق، ۵۷ سال گفته‌اند که بر تولد در سال ۳۸ق، دلالت دارد[۶].
افزون بر سال ۳۸ق، سال‌های دیگری به عنوان سال تولد امام سجاد(ع) ثبت شده است. گزارش طبری[۷]، مبنی بر کودک یا نوجوان بودن آن حضرت در حادثه عاشورا ولادت ایشان را در سال‌های ۴۸ و ۵۰ تأیید می‌کند، اما این نظر افزون بر آنکه در مقابل مستندات فراوانِ نظریه مشهور توان تحمل ندارد، با حضور امام باقر(ع) در کربلا[۸] و نیز با محتوای خطبه‌ها و مناظره‌های امام سجاد(ع) با افرادی همچون عبیدالله بن زیاد[۹]، پیرمرد شامی، ابراهیم بن طلحه و یزید[۱۰] که نشان می‌دهد آن حضرت مردی کامل و جاافتاده بوده، در تناقض است. برخی محققان تولد در سال ۳۶ را با استناد زیر تأیید و سال ۳۸ را رد کرده‌اند:
- عزیمت امام حسین(ع) در سال ۳۶ق، همراه امیر مؤمنان(ع) به عراق و نبود گزارشی مبنی بر بازگشت ایشان به مدینه؛
- شعر ابوالاسود در تهنیت خبر تولد امام سجاد(ع)[۱۱] که با توجه به بصری بودن ابوالاسود می‌توان حدس زد که این شعر هنگام حضور امام علی(ع) و امام حسین(ع) در بصره (سال ۳۶ هنگام جنگ جمل) سروده شده است؛
- نبود گزارشی مبنی بر اجرای آداب تولد نوزاد توسط پدر و یا پدربزرگ؛
- نقل مفید در کتاب حدائق الریاض (مطابق نقل سید بن طاووس در الاقبال) که سال تولد را در سال ۳۶ در مدینه گزارش کرده است.
بر این اساس معتقدند این خطا (تولد در سال ۳۸) از شیخ کلینی در کتاب کافی شروع شده و مفید نیز در ارشاد آن را بازنویسی کرده است، اما مفید در حدائق تغییر نظر داده و تولد امام زین العابدین(ع) را در سال ۳۶ق، تأیید کرده است[۱۲].
در روز و ماه تولد امام سجاد(ع) نیز در میان منابع، پراکندگی گسترده‌ای مشاهده می‌شود، اما پنجم ماه شعبان ترجیح داده شده است[۱۳]. بنابراین، ولادت امام سجاد(ع) در پنجم شعبان سال ۳۸ق، برابر با هفدهم دی ماه سال ۳۷ش، و هفتم ژانویه ۶۵۹م، شهرت بیشتری دارد[۱۴].[۱۵]
منابع
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش اول ج۲
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان(ع)، ص۳۲۴ - ۳۳۲.
- ↑ کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۶۶؛ مفید، الارشاد، ج۲، ص۱۳۷؛ ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۳، ص۲۶۹.
- ↑ مفید، الارشاد، ج۲، ص۱۳۷؛ ابن خشاب بغدادی، تاریخ موالید الائمه، ص۲۲.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۵، ص۱۶۳؛ قاضی نعمان، شرح الاخبار، ج۳، ص۱۹۶.
- ↑ مفید، الارشاد، ج۲، ص۱۳۷؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ج۳، ص۳۱۱؛ اربلی، کشف الغمه، ج۲، ص۲۹۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۶۸.
- ↑ طبری، تاریخ، ج۵، ص۴۵۴.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۵، ص۱۷۱؛ اربلی، کشف الغمة، ج۲، ص۳۰۲.
- ↑ ر.ک: ابن اعثم، الفتوح، ج۵، ص۱۲۳.
- ↑ طوسی، الامالی، ص۶۷۷.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، ج۳، ص۳۰۵.
- ↑ یوسفی غروی، عصر الامام السجاد(ع) سیاسیاً و اجتماعیاً، ص۱۰ – ۱۱؛ همو، موسوعه التاریخ الاسلامی، ج۴، ص۶۵۲؛ برخی این احتمال را داده‌اند که مادر امام سجاد(ع) همراه امام حسین(ع) به عراق آمد و امام سجاد(ع) در سال ۳۸ هجری در عراق به دنیا آمده است. (ر.ک: ابن عماد حنبلی، شذرات الذهب، ج۱، ص۱۰۵)، ولی با توجه به روایات فراوان مبنی بر تولد امام(ع) در مدینه، احتمال ولادت ایشان در عراق مردود است.
- ↑ ر.ک: شافعی، مطالب السؤول، ص۴۰۸؛ اربلی، کشف الغمة، ج۲، ص۲۸۶؛ ابن صباغ، الفصول المهمه، ج۲، ص۸۵۴.
- ↑ مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان(ع)، ص۳۲۹ - ۳۳۲.
- ↑ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش اول ج۲، ص ۱۷۳.