تضییق در فقه سیاسی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث تضییق است. تضییق از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: تضییق در قرآن - تضییق در حدیث - تضییق در فقه سیاسی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

• تضییق: تنگ‌ گرفتن در مقابل وسعت؛ اعم از امور مادی و معنوی.
• ﴿وَلَا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ﴾.
• در قرآن کریم با موضوعات و موارد مختلف آمده است:

1. ضیق در مکان: ﴿وَضَاقَتْ عَلَيْكُمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ﴾.
2. ضیق در سینه و صدر (مخالف انشراح): ﴿وَيَضِيقُ صَدْرِي وَلَا يَنْطَلِقُ لِسَانِي﴾.
3. ضیق در تقدیر و احاطه: ﴿وَلَمَّا جَاءَتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ وَضَاقَ بِهِمْ ذَرْعًا﴾.
4. ضیق در نفس: ﴿ضَاقَتْ عَلَيْهِمْ أَنْفُسُهُمْ﴾.
5. ضیق در مطلق امری: ﴿وَلَا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ﴾.

• تضییق در مطلق امر، به معنای عرصه را تنگ ‌کردن و ایجاد محدودیت شدید، چه در صحنه تصمیم‌گیری اعتقادی و چه در مقام عمل آمده است. اسلام در تنگنا و محدودیت قراردادن افراد و نقض حقوق آنان را به‌شدت ردّ کرده است: ﴿وَلَا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ﴾؛ امّا تنگ ‌شدن عرصه بر کفار و مشرکان به ‌واسطه اعمال خودشان یا عذاب الهی است.
• معنای دیگر ضیق که صفت پسندیده‌ای برای پیامبر(ص) و همه رهبران الهی است، ضیق قلب و صدر به دلیل اعمال ناشایست مردم است که خداوند وعده شرح صدر به انبیایش داده است: ﴿وَلَا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَلَا تَكُنْ فِي ضَيْقٍ مِمَّا يَمْكُرُونَ﴾ که همان صفت دل‌مشغولی و نگرانی از ایمان و اعمال مردم است.

منابع

• نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم