یحیی بن زیاد دیلمی
آشنایی اجمالی
ابوزکریا یحیی بن زیاد بن عبدالله بن منظور فرّاء کوفی بغدادی اسدی دیلمی تاریخ دقیق ولادت وی مشخص نیست. خطیب بغدادی می‌‌نویسد که وی به هنگام مرگ ۶۳ سال داشت، بدین جهت و با در نظر گرفتن سال مرگ وی در سال ۲۰۷ هـ، می‌‌توان تولد وی را سال ۱۴۴ هـ دانست.[۱] او در کوفه به دنیا آمد و از موالیان بنی منقر، ساکن بغداد[۲] و شاگرد برجسته کسائی و یونس بن حبیب بود. او از قیس بن ربیع، مندل بن علی و علی بن حمزه کسائی روایت کرد و سلمة بن عاصم و محمد بن جهم سمری از او روایت کرده‌اند.[۳] رجال‌نویسان اهل سنت او را نحوی، فقیه، مورخ، شاعر و آشنای به طب و نجوم دانسته‌اند.[۴] سمعانی به نقل از ابوالعباس ثعلب می‌‌نویسد: اگر فرّاء نبود ادبیات عرب به جهت پراکندگی آرا از میان می‌‌رفت.[۵] مأمون دو تن از فرزندان خود را برای تعلیم نحو نزد او سپرد. یحیی سال ۲۰۷ هـ در راه مکه از دنیا رفت.[۶]
آثار او عبارت‌اند از: «معانی القرآن» که برای عمر بن بکیر نوشته و چهار جزء دارد البهیّ که برای عبدالله بن طاهر نوشت اللغات، المصادر فی القرآن، الجمع و التثنیة فی القرآن، الوقف و الابتدا الفاخر آلة الکاتب النوادر فعل و افعل المقصور و الممدود المذکر و المؤنث اسماء الحدود[۷] اختلاف اهل الکوفه و البصره و الشام فی المصاحف کتاب یافع و یافعه کتاب ملازم مشکل اللغة الصغیر مشکل اللغة الکبیر و کتاب الواو [۸].[۹]
جستارهای وابسته
منابع
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
