ابراهیم بن احمد بغدادی بزوری
ابراهیم بن احمد بغدادی بزوری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابراهیم بن احمد بغدادی بزوری در تراجم و رجال - ابراهیم بن احمد بغدادی بزوری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
از راویان امام رضا (ع). ابراهیم بن احمد بن ابراهیم بن عبدالله بغدادی بزوری، مکنی به ابواسحاق، مقری و محدث اهل سنت[۱]. برخی به ناشناخته بودن و مجهول بودن وی اشاره دارند که خبر باطلی را نقل کرده است[۲]. واقعیت آن است که از جزئیات زندگی ابراهیم اطلاع چندانی در دست نیست، اما از انتساب وی به بغداد برمی آید که زاده آن دیار یا لااقل ساکن آن بوده است. ذکر نام وی در تاریخ بغداد[۳] قرینه‌ای برای آن شمرده می‌شود، هر چند به مثابه یک دلیل قلمداد نمی‌شود. از واژه بزوری، جمع بِزر و به معنای دانه سبزیجات که بر کسانی اطلاق می‌شد که به شغل بذرفروشی می‌پرداختند[۴]، شغل وی یا خانواده‌اش را می‌توان گمانه زد.
به هر حال، دسته‌ای از بزرگان، ابواسحاق را در ردیف راویانی بر شمرده‌اند که از افرادی چون یوسف بن یعقوب القاضی، محمد بن عثمان بن ابی‌شیبه، محمد بن جریر طبری، اسحاق بن ابراهیم بن حاتم بن اسماعیل مدنی و دیگران حدیث شنیده[۵] و افرادی چون ابوالحسن بن حمامی مقری، ابونعیم اصبهانی و محمد بن عمر بن بکیر نجار از وی حدیث نقل کرده‌اند[۶]. وی علاوه بر حدیث، چون در شناخت قرآن و قرائت تبحری یافته و سرآمد فن شده بود[۷]، بر دسته‌ای از بزرگان مثل اسحاق بن احمد خزاعی، احمد بن فرج، احمد بن یعقوب بن اخی العرق، و جعفر بن محمد رافقی[۸] و دیگران[۹] قرائت کرد. روایات ابواسحاق را محمود (مورد پسند) نمی‌دانند، از آن رو که در نقل روایت دچار غفلت و تساهل می‌شده است[۱۰].
برخی از نویسندگان شیعی با نقل روایتی از بزوری، وی را در جرگه کسانی می‌شمارند که امام رضا (ع) را دیده و از وی روایت کرده‌اند و طبعاً او را جزو راویان و اصحاب آن حضرت می‌دانند. البته کتاب‌هایی همچون مسند الامام الرضا (ع) که در این باره نوشته شده، چنین ادعایی را انعکاس نداده‌اند و کتب رجال و تراجم شیعی نیز درباره وی چیزی نیاورده‌اند، ولی انکار شدنی نیست که سید بن طاووس (۶۶۴ق) در کتاب فتح الأبواب، «باب الصلاة»، وی را در سر سلسله سند روایتی در زمینه دعای استخاره بعد از نماز ذکر می‌کند که او به ظاهر مستقیماً از آن حضرت نقل کرده است[۱۱]. این روایت را نیز دیگران، بی‌آنکه نقد و نقضی کنند، تکرار کرده‌اند[۱۲]. اما با توجه به سال درگذشت ابواسحاق (۳۶۱ق)[۱۳] و زمان شهادت امام رضا (ع) در سال ۲۰۳ق، احتمال چنین ملاقات و نقلی هیچ توجیهی نمی‌یابد، جز آنکه حدیث مرسلی نسبت داده است. بنابراین، ابواسحاق را نمی‌توان از راویان امام بر شمرد، هر چند در سلسله اسناد روایتی که به آن حضرت می‌رسد، وجود دارد. گفتنی است که روایتی به همین مضمون از امام باقر (ع) نیز نقل شده[۱۴] که مؤید صحت محتوایی آن است.[۱۵][۱۶]
منابع
پانویس
- ↑ معرفة القراء الکبار، ج۱، ص۱۸۳؛ دائرة المعارف الشیعیة العامة، ج۲، ص۳۱.
- ↑ میزان الاعتدال، ج۱، ص۷۹.
- ↑ تاریخ بغداد، ج۵، ص۳۱.
- ↑ الأنساب، سمعانی، ج۲، ص۲۱۳.
- ↑ تاریخ بغداد، ج۶، ص۵۰۵؛ لسان المیزان، ج۱، ص۲۸.
- ↑ تاریخ بغداد، ج۵، ص۳۱.
- ↑ تاریخ الإسلام، ج۲۶، ص۲۸۰.
- ↑ غایة النهایة، ج۱، ص۴.
- ↑ غایة النهایة، ج۱، ص۴.
- ↑ تاریخ بغداد، ج۶، ص۵۰۵؛ لسان المیزان، ج۱، ص۲۹.
- ↑ فتح الأبواب، ص۲۰۴-۲۰۵.
- ↑ بحار الأنوار، ج۸۸، ص۲۷۵؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۱۴.
- ↑ تاریخ بغداد، ج۶، ص۵۰۶.
- ↑ الأمالی، طوسی، ص۲۹۴.
- ↑ منابع: الأمالی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة، اول، ۱۴۱۴ق، الأنساب، عبدالکریم بن محمد معروف به سمعانی (۵۶۲ق)، تحقیق: عبدالرحمن معلمی، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیة، اول، ۱۳۸۲ق؛ بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علی، محمدباقر بن محمد تقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۱۰ق)، تحقیق: جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق؛ تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، محمد بن احمد معروف به ذهبی (۷۴۸ق)، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دار الکتاب العربی، دوم، ۱۴۱۳ق؛ تاریخ بغداد أو مدینة السلام، احمد بن علی معروف به خطیب بغدادی (۴۶۳ق)، تحقیق: بشار عواد معروف، بیروت، دار الغرب الإسلامی، اول، ۱۴۲۲ق؛ دائرة المعارف الشیعیة العامة، محمد حسین اعلمی حائری (۱۳۴۹ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۱۳ق؛ غایة النهایة فی طبقات القراء، محمد بن محمد جزری (۸۳۳ق)، قاهره، مکتبة ابن تیمیة، بی تا، فتح الأبواب بین ذوی الألباب و بین رب الأرباب فی الاستخارات، علی بن موسی معروف به سید بن طاووس (۶۶۴ق)، تحقیق: حامد خفاف، قم، مؤسسة آل البیت علا لإحیاء التراث، ۱۴۰۹ق، لسان المیزان، احمد بن علی معروف به ابن حجر عسقلانی (۸۵۲ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی، دوم، ۱۳۹۰ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۲ق؛ معرفة القراء الکبار علی الطبقات و الأعصار، محمد بن احمد معروف به ذهبی (۷۴۸ق)، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۷ق؛ میزان الاعتدال فی نقد الرجال، محمد بن احمد معروف به ذهبی (۷۴۸ق)، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دار المعرفة، اول، ۱۳۸۲ق.
- ↑ شریفی، مرضیه، مقاله «ابراهیم بن احمد بغدادی بزوری»، دانشنامه امام رضا ص ۳۳۶.