اثبات وجوب اطاعت از امام

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Bahmani (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۳۱ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۵۶ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

معناشناسی

اطاعت به‌معنای پذیرش فرمان دیگری[۱] و پیروی همراه با خضوع و فروتنی است[۲] و امام در لغت به کسی گفته می‌شود که در رفتار و گفتار به او اقتدا می‌شود[۳]، کسی که در امور پیشقدم می‌شود[۴]، همچنین به الگو و نمونه هم امام گفته می‌شود[۵].

اطاعت از امام به معنای پیروی و عمل به دستورات امام معصوم است. امام هدایت‌گر باطنی و جانشین پیامبر است و همه شؤون پیامبر را دارد به غیر از شأن پیامبری و رسالت که به پیامبر اختصاص دارد[۶].

ادله اثبات وجوب اطاعت از امام

ادله عقلی

ادله نقلی

قرآن

  1. آیه صادقین: یکی از فرمان‌های خداوند به اهل ایمان این است که پیوسته و در هر حال، همراه صادقان باشند: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ[۷]. همراهی با صادقان مستلزم تبعیت و پیروی از آنان در همه کارهاست و از سوی دیگر چون مقید به گروه خاصی از مکلفان و زمان خاصی نشده، پس شامل همه مکلفان در تمام زمان‌ها می‌‌شود. بنابراین باید در هر زمان و دوره‌ای صادقانی وجود داشته باشند تا امر خداوند به همراهی و معیت با صابران قابلیت امتثال داشته باشد. بر اساس روایات معتبری که در منابع شیعه وجود دارد صادقان، فقط پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت(ع) هستند؛ چنان که احمد بن محمد بن ابی‌نصر بزنطی گفته است از امام رضا(ع) درباره تفسیر آیه ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ[۸] سؤال کردم. امام فرمود: «الصَّادِقُونَ هُمُ الْأَئِمَّةُ»[۹]؛ «راستگویان، همان امامان هستند»
  2. آیه اولی الامر: همان‌طور که اطاعت از فرمان‌های خداوند و رسول خدا(ص) در چندین آیه قرآن بر مردم واجب شده[۱۰]، در آیه‌ای از قرآن، اطاعت از اولی‌الامر نیز واجب دانسته شده است[۱۱]. علما و مفسران شیعه همگی اتفاق نظر دارند بر اینکه به دو دلیل، منظور از «اولی الامر» امامان از اهل بیت پیامبر اسلام(ص) هستند[۱۲].
  3. آیه ولایت: یکی دیگر از آیاتی که بر لزوم اطاعت از امام دلالت دارد آیه ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ[۱۳] است که بیانگر ولایت کسانی است که ولایتشان قرین ولایت خدا و رسول قرار گرفته است. این افراد باید با خدا و رسول سنخیت داشته و همانند خدا و رسول از اشتباه و لغزش به دور باشند؛ یعنی دارای علمی باشند که اشتباه در آن نیست و عملاً نیز مرتکب خطا نشوند و خلاصه معصوم باشند[۱۴].

روایات

در روایات بسیاری، از امام با عنوان «مفترض الطاعه» یاد شده، یعنی کسی که اطاعت از او واجب است، مانند:

  1. امام صادق (ع) فرمودند: «أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً إِمَامٌ فَرَضَ‏ اللَّهُ‏ طَاعَتَه وَ أَنَّ الْحَسَنَ إِمَامٌ فَرَضَ‏ اللَّهُ‏ طَاعَتَه‏...»[۱۵]؛
  2. امام رضا (ع) واجب الاطاعه بودن را یکی از ویژگی‌های امام می‌داند[۱۶]؛
  3. طبق روایتی که حضرت از پدرانشان از رسول خدا (ص) نقل کرده‌اند، اطاعت از ائمه (ع)، اطاعت از خداوند بوده و نافرمانی از آنان، نافرمانی از خداوند است[۱۷]؛
  4. از امام باقر (ع) پرسیده شد، حقّ امام بر مردم چیست؟ فرمودند: «حقّ امام بر مردم آن است که به سخنان او گوش فرا دهند و از او اطاعت کنند»[۱۸]؛
  5. امیرمؤمنان (ع) نیز می‌فرمایند: «یکی از حقوق من بر گردن شما اطاعت از من است»[۱۹]؛
  6. همچنین شخصی از امام صادق (ع) سؤال می‌کند: آیا اطاعت از شما واجب است؟ حضرت می‌فرماید: آری، راوی می‌پرسد: مثل اطاعت از علی بن ابی طالب (ع)؟ حضرت پاسخ می‌دهد: آری»[۲۰].[۲۱]

منابع

پانویس

  1. ابن فارس، معجم مقاییس‌اللغه، ج۳، ص۴۳۱؛ فیومی، مصباح المنیر، ج۲، ص۳۸۰.
  2. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات، ص٥٢٩؛ مصطفوی، سیدحسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج‌۷، ص‌۱۳۸.
  3. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین ج ۸ ص ۴۲۸؛ ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ج‏۱، ص۲۸؛ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات، ص۸۷.
  4. ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ج‏۱، ص۲۸.
  5. ابن منظور، لسان العرب، ج‏۱۲، ص۲۵.
  6. ر.ک: مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص۹۸؛ جعفرپیشه‌ فرد، مصطفی، اطاعت، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳، ص۵۲۷.
  7. «ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و با راستگویان باشید!» سوره توبه، آیه ۱۱۹.
  8. «ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و با راستگویان باشید!» سوره توبه، آیه ۱۱۹.
  9. کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۰۸.
  10. در یازده آیه قرآن اطاعت از خدا و رسول به عنوان یک دستور شرعی به مردم ابلاغ شده است: سوره آل عمران، آیه ۳۲ و ۱۳۲؛ سوره نساء، آیه ۵۹؛ سوره مائده، آیه ۹۲؛ سوره انفال، آیه ۱، ۲۰، ۴۶؛ سوره نور، آیه ۵۴؛ سوره محمد، آیه ۳۳؛ سوره مجادله، آیه ۱۳؛ سوره تغابن، آیه ۱۲.
  11. ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.
  12. نجفی، حافظ، مقاله «وجوب اطاعت از ائمه از دیدگاه قرآن و سنت»، موسوعه رد شبهات ج۲۱، ص۱۲۰ ـ ۱۲۱.
  13. «سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.
  14. اراکی، محسن، امامت در قرآن، ص ۸۳-۸۴؛ محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص۲۳-۲۴.
  15. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۱۸۶.
  16. «وَ الْإِمَامُ عَالِمٌ لَا یَجْهَل‏.... عَالِمٌ بِالسِّیَاسَةِ مَفْرُوضُ‏ الطَّاعَةِ قَائِمٌ بِأَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۵۰۰؛ نعمانی، ابن ابی زینب، الغیبة، ص۲۲۲؛ شیخ صدوق، الأمالی، ص۶۷۹ و عیون أخبار الرضا (ع)، ج۱، ص۲۲۱ و کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۶۸۰ و معانی الأخبار، ص۱۰۰.
  17. «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ الْأَئِمَّةُ مِنْ وُلْدِ الْحُسَیْنِ (ع)مَنْ أَطَاعَهُمْ‏ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ‏ وَ مَنْ عَصَاهُمْ فَقَدْ عَصَی اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ هُمُ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَی وَ هُمُ الْوَسِیلَةُ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا (ع)، ج۲، ص۵۸.
  18. «مَا حَقُّ الْإِمَامِ عَلَی النَّاسِ قَالَ حَقُّهُ عَلَیْهِمْ أَنْ یَسْمَعُوا لَهُ وَ یُطِیعُوا»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۰۵.
  19. «وَ أَمَّا حَقِّی عَلَیْکُمْ... وَ الطَّاعَةُ حِینَ آمُرُکُم‌»؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج۳۴، ص۴۸.
  20. «سَأَلَ رَجُلٌ فَارِسِیٌّ أَبَا الْحَسَنِ (ع)فَقَالَ طَاعَتُکَ مُفْتَرَضَةٌ فَقَالَ نَعَمْ قَالَ مِثْلُ طَاعَةِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (ع)فَقَالَ نَعَم‏»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۱۸۷.
  21. ر.ک: حسینی، سید احمد، نظریه نصب الهی امام معصوم در تاریخ تفکر امامیه؛ روشن، علی و دهقان، رحیم، نظریه یکسانی مفهوم امامت و مقام افتراض طاعت تحلیل مستندات و پیامدها، حکمت اسلامی، سال ۹۸ شماره ۴ (صفحه ۱۵۱ ـ ۱۷۳)؛ کاظمی بنچناری، محمد، مقاله «اطاعت»، دانشنامه امام رضا ج۲، ص۲۶۸ ـ ۲۷۰؛ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص۹۷ـ ۹۸.