فلسفه حجاب در قرآن
این مدخل زیرشاخهٔ بحث فلسفه حجاب است. فلسفه حجاب از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: فلسفه حجاب در قرآن - پرسش مرتبط نداردمقدمه
تشریع حجاب در شرایع الهی و اسلام بی‌دلیل و حکمت نیست، بلکه حکمت‌های متعددی دارد که همه آنها در جهت مصالح بشر و مایه خیر برای زنان‌اند: ﴿وَأَنْ يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَهُنَّ﴾[۱]. رعایت این قانون، موجب سلامت جامعه و استحکام بنیان خانواده‌ها و جلوگیری از مفاسد اخلاقی است و نوعی مصونیّت است، نه محدودیّت. خودآرایی و خودنمایی به قصد جلب توجّه جنس مخالف، گناه است، مگر در محدوده روابط زناشویی[۲]. برخی از عمده‌ترین حکمت‌های آن عبارت‌اند از:
نخست: پاسخ به نیاز فطری
خداوند زنان را با فطرت پاک عفت‌طلبی آفریده است و تشریع حجاب در واقع پاسخی به این نیاز فطری آنان است[۳]، از این‌رو آن‌گاه که لباس آدم و حوا پس از خوردن از درخت ممنوع فرو ریخت آنان بی‌درنگ عورت خود را با برگ‌های درختان پوشاندند: ﴿فَدَلَّاهُمَا بِغُرُورٍ فَلَمَّا ذَاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُمَا سَوْآتُهُمَا وَطَفِقَا يَخْصِفَانِ عَلَيْهِمَا مِنْ وَرَقِ الْجَنَّةِ وَنَادَاهُمَا رَبُّهُمَا أَلَمْ أَنْهَكُمَا عَنْ تِلْكُمَا الشَّجَرَةِ وَأَقُلْ لَكُمَا إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمَا عَدُوٌّ مُبِينٌ﴾[۴]، در حالی که آنان این کار را از کسی نیاموخته بودند، بلکه به‌گونه فطری خود به این کار اقدام کردند[۵].[۶]
دوم: ایجاد امنیت
از دیگر حکمت‌های حجاب، حفظ زنان از آزار دیگران و ایجاد امنیت برای آنان است: ﴿يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا﴾[۷]، این آیه درباره زنان صدر اسلام فرود آمد که در بازگشت از نماز جماعت مورد آزار فاسقان قرار می‌گرفتند که برای در امان ماندن از این آزارها، مأمور به پوشاندن خود شدند[۸].[۹]
سوم: تزکیه و طهارت
حکمت دیگر تشریع حجاب، تزکیه نفس و باطن افراد است: ﴿قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِكَ أَزْكَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ﴾[۱۰]. رعایت پوشش، هم سبب تطهیر قلوب مردان شده و هم قلوب زنان را از آلودگی پاک می‌کند: ﴿فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ﴾[۱۱]، از سویی دیگر، این طهارت هم بر افراد اثر گذاشته و سبب دوری آنان از رذایل اخلاقی و وسوسه‌های شیطانی می‌شود و هم بر اجتماع مؤثر بوده و محیط زندگی را از مظاهر شهوانی و غرایز حیوانی پاک می‌سازد[۱۲]. به گفته برخی، نبود حریم میان زن و مرد سبب تحریک هیجان‌های جنسی و ابتلای افراد به اختلالات روحی و بیماری‌های روانی می‌گردد، از این‌رو پای‌بندی افراد به حجاب در اسلام ضمن اینکه از این هیجان‌ها جلوگیری می‌کند، اسباب آرامش روحی و روانی جامعه را نیز فراهم می‌کند[۱۳]. افزون بر موارد یاد شده، استحکام بیشتر بنیان خانواده، حکمت دیگر حجاب است، زیرا پوشیده بودن زنان و وجود حریم میان آنان و مردان، از روابط آزاد و بی‌بند و بار افراد و تمایل هریک از زوجین به نامحرمان جلوگیری کرده، اسباب توجه و پیوند بیشتر میان آنان را فراهم می‌کند[۱۴]؛ همچنین قرار دادن این پوشش برای زنان، نوعی احترام و تکریم شخصیت زن به شمار می‌رود و آنان را همچون درّی گران‌بها در برابر نگاه‌های حرام و شهوت‌آلود حفظ می‌کند[۱۵].[۱۶]
منابع
پانویس
- ↑ «پوشش داشتن برای آنان بهتر است» سوره نور، آیه ۶۰.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی.
- ↑ حجاب المسلمه، ص ۱۳۲؛ حجاب، آزادی یا اسارت، ص ۱۹.
- ↑ «پس آنان را با فریب فرو لغزاند؛ و چون از آن درخت چشیدند شرمگاه‌هایشان بر آنان نمودار گشت و به چسباندن از برگ‌های بهشت بر آنها آغازیدند و پروردگارشان به آن دو ندا داد: آیا شما را از این درخت باز نداشته و به شما نگفته بودم که به راستی شیطان، شما را دشمنی آشکار است؟» سوره اعراف، آیه ۲۲.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۱۴، ص ۴۹؛ روح المعانی، ج ۸، ص ۱۲۹.
- ↑ عزیزی علویجه، مصطفی، مقاله «حجاب»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۰، ص۴۴۳.
- ↑ «ای پیامبر! به همسرانت و دخترانت و زنان مؤمن بگو چادرها یشان را بر خویش نیک بپوشند؛ این (کار) برای اینکه (به پاکدامنی) شناخته شوند و آزار نبینند نزدیک‌تر است و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره احزاب، آیه ۵۹.
- ↑ تفسیر قمی، ج ۲، ص ۱۹۶؛ الصافی، ج ۴، ص ۲۰۴.
- ↑ عزیزی علویجه، مصطفی، مقاله «حجاب»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۰، ص۴۴۳.
- ↑ «به مردان مؤمن بگو دیدگان (از نگاه حرام) فرو دارند و پاکدامنی ورزند، این برای آنان پاک‌تر است، بی‌گمان خداوند از آنچه می‌کنند آگاه است» سوره نور، آیه ۳۰.
- ↑ «چون از آنان چیزی خواستید از پشت پرده‌ای بخواهید، این برای دل‌های شما و دل‌های آنان پاکیزه‌تر است» سوره احزاب، آیه ۵۳.
- ↑ مجمع البیان، ج ۸، ص ۵۷۶؛ روائع البیان، ج ۲، ص ۱۶۹؛ نمونه، ج ۱۴، ص ۴۴۳.
- ↑ مجموعه آثار، ج ۱۹، ص ۴۳۴ - ۴۳۶، "مسأله حجاب".
- ↑ مجموعه آثار، ج ۱۹، ص ۴۳۷ - ۴۳۸.
- ↑ مجموعه آثار، ج ۱۹، ص ۴۴۱؛ نمونه، ج ۱۴، ص ۴۴۵ - ۴۴۶.
- ↑ عزیزی علویجه، مصطفی، مقاله «حجاب»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۰، ص۴۴۳ ـ ۴۴۴.