علم الیقین در کلام اسلامی
- اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث علم معصوم است. "علم الیقین" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم معصوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
یقین عبارت است از علم صد در صدی که شک و تردید در آن رخنه نداشته باشد و علم الیقین عبارت است از علم به چیزی غایب از چشم و دل بر اساس دلایل عقلی و نظری. یکی از اوصافی که در قرآن کریم برای امامان(ع) بیان شده است یقین است: ﴿وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ﴾[۱]. باید دانست علم لدنی که امامان(ع) از آن برخوردار هستند، یقین تام می‌آورد که انسان نمی‌تواند چیز دیگری اراده کند و یکی از استلزاماتش عصمت است.
معناشناسی علم الیقین و برخورداری امام از آن
یقین عبارت است از علم صد در صدی که هیچ شک و تردیدی در آن راه نداشته باشد. علم الیقین عبارت است از علم به چیزی غایب از چشم و دل بر اساس دلایل عقلی و نظری، مانند علم به وجود آتش به واسطه دیدن دود. و عین الیقین عبارت است از دیدن آتش بدون واسطه و حق الیقین عبارت است از افتادن در آتش و سوختن در آن؛ یا مانند علم به مرگ که علم الیقین است، مشاهده مرگ و ملایکه آنکه عین الیقین و چشیدن مرگ حق الیقین است. خداوند در قرآن کریم امامان(ع) را به صبر و یقین توصیف می‌کند: ﴿وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ﴾[۲] و از طرف دیگر رؤیت ملکوت آسمان‌ها و زمین را مقدّمۀ حصول مقام یقین قرار می‌دهد: ﴿وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ﴾[۳]؛ لذا علمِ یقینی لازمه‌اش، کشف حجاب غیب و برچیدن بساط اعتبار و کثرت، و دخول در عالم توحید و وحدت ذات حقّ است: ﴿كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ﴾[۴]. به تعبیری دیگر مقصود از رؤیت، مشاهدهٔ عاملان و کارگزان الهی در آسمان‌ها و زمین و دیدن حقیقت زمین و آسمان و ساکنان پیدا و پنهان آن است که بیانی دیگر از فهم و مشاهدهٔ رابطهٔ مخلوقات الهی و علل و اسباب آن و کارفرمایان تجلی حوادث است و ثمرهٔ رؤیت ملکوت در آیهٔ قرآن یقین تعریف شده است.
باید دانست علم لدنی که امامان(ع) از آن برخوردار هستند، یقین تام می‌آورد که انسان نمی‌تواند چیز دیگری اراده کند و یکی از استلزاماتش عصمت است، علمی که به مرحله باور برسد، آدم را معصوم می‌کند. بنابراین امام به آن معنایی که قرآن آن را استعمال می‌کند، کسی است که حجاب از پیش رویش برداشته شده و با مشاهده ملکوت آسمان‌ها و زمین به باطن امور آگاه است، یعنی به اذن خداوند از علم غیب آگاه می‌شود[۵].
پرسش‌های وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «و چون شکیب ورزیدند و به آیات ما یقین داشتند برخی از آنان را پیشوایانی گماردیم که به فرمان ما (مردم را) رهنمایی می‌کردند» سوره سجده، آیه ۲۴.
- ↑ «و چون شکیب ورزیدند و به آیات ما یقین داشتند برخی از آنان را پیشوایانی گماردیم که به فرمان ما (مردم را) رهنمایی می‌کردند» سوره سجده، آیه ۲۴.
- ↑ «و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و (چنین می‌کنیم) تا از باورداران گردد» سوره انعام، آیه ۷۵.
- ↑ «هرگز! اگر به «دانش بی‌گمان» بدانید، به راستی دوزخ را خواهید دید» سوره تکاثر، آیه ۵ ـ ۶.
- ↑ ر.ک: شاکر، محمد تقی، منابع علم امامان در قرآن و روایات، ص۳۰؛ حسینی شاهرودی، سید مرتضی، آشنایی با عرفان اسلامی، ص۴۶؛ حسینی طهرانی، سید محمد حسین، امام‌شناسی، ص۲.