تبری در جامعه‌شناسی اسلامی
مقدمه
برائت و تبری به معنای دوری جستن، فاصله‌گزینی و اعلان بیزاری و تنفر از کسی، عقیده‌ای، آیینی، شیئی یا عملی است که با ارجاع به یک اصل و مبنا مورد بی‌مهری و کرامت انسان واقع شود. اصل واژه برء، براء و تبری به معنای کناره‌گیری و بیزاری از هر چیزی است که مجاورت با آن مورد کراهت باشد؛ لذا گفته می‌شود: برأت من المرض یعنی از مرض بهبودی یافتم... تبرأت من كذا، یعنی از فلان عمل بیزاری جستم[۱]. اعلان تبری، بیزاری و کراهت از برخی امور در کنار پذیرش، مطالبه، ابراز عاطفه مثبت و همزیستی با برخی از جمله نمودهای ایمان واقعی است. به بیان دیگر، مؤمنان در خصوص برخی امور به تولی و در خصوص برخی به تبری و اعلان بیزاری مأموریت یافته‌اند. مؤمن واقعی باید نسبت به دسته اول جاذبه و نسبت به دسته دوم دافعه داشته باشد. علامه طباطبایی در بیان گستره تبری و تنفر مؤمنانه می‌نویسد: حکم به وجوب تبری از دشمنان خدا و حرمت دوستی با آنان اختصاص به یک نحو دوستی یا دوستی با یک عده معینی ندارد، بلکه همه انحای دوستی را شامل می‌شود، خواه تولی سبب استغفار باشد یا به غیر آن و خواه دشمن، مشرک یا کافر یا منافق یا غیر آنها از قبیل اهل بدعتی که منکر آیات خدا هستند باشد یا نسبت به پاره‌ای از گناهان کبیره از قبیل محاربه با خدا و رسول اصرار داشته باشد[۲]. مفاد این اصل در ضمن برخی دیگر از عناوین پیشین به نوعی توضیح یافته است و ضرورتی به بسط و تفصیل نیست.[۳]
آیات قرآنی مرتبط
- اعلان برائت از مشرکان:
...أَنَّ اللَّهَ بَرِيءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَرَسُولُهُ
[۴]. - امر به اعراض از مشرکان: ...وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ [۵].
- برائت از معبودهای ساختگی، شیوه‌ای پیامبرانه: قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ وَالَّذِينَ مَعَهُ إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآءُ مِنْكُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ... [۶].
- لزوم برائت از اعمال متمردانه: فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّي بَرِيءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ [۷].[۸]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۱۲۱.
- ↑ سید محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۵۴۳.
- ↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۴۵۱.
- ↑ «...که خداوند و پیامبرش از مشرکان بیزارند» سوره توبه، آیه ۳.
- ↑ «و از مشرکان روی بگردان» سوره انعام، آیه ۱۰۶.
- ↑ «بی‌گمان برای شما ابراهیم و همراهان وی نمونه‌ای نیکویند آنگاه که به قوم خود گفتند: ما از شما و آنچه به جای خداوند می‌پرستید بیزاریم» سوره ممتحنه، آیه ۴.
- ↑ «آنگاه اگر با تو نافرمانی کردند بگو من از آنچه انجام می‌دهید بیزارم» سوره شعراء، آیه ۲۱۶.
- ↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۴۵۱.