تولی در فقه اسلامی
مقدمه
تولّی: دوست داشتن اهل بیت(ع) و پذیرش ولایت و امامت ایشان.
تولّی به معنای یاد شده اصطلاحی در برابر تبرّی از مهمترین آموزههای اعتقادی نزد شیعه امامیّه است.
در قرآن کریم، مودّت و محبّت ذیالقربی (اهل بیت)(ع) مزد رسالت رسول اکرم(ص) تعیین گشته ﴿ذَلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ﴾[۱] و در روایات بر آن فراوان تأکید شده [۲] و بلکه اساس و پایه اسلام برشمرده شده [۳] و دینداری و ایمان، بدان منوط گردیده است. [۴] و در برخی روایات، ولایت اهل بیت(ع) در کنار نماز و روزه و زکات و حج از ارکان اسلام و بلکه مهمترین رکن آن تلقّی شده است. [۵]
مراد از محبّت اهل بیت(ع) ـ که روایات بر آن تأکید کرده‌اند ـ پذیرش امامت و ولایت امامان(ع) و تسلیم در برابر آنان و تصدیق و تبعیّت از ایشان در رفتار و گفتار و قراردادن آنان در جایگاهی است که خدای متعال برای آنان قرار داده است. از اینرو، مقدّم داشتن دیگران بر آنان در این قلمرو، در واقع خروج از دایره محبّت محسوب می‌شود. [۶]
این همه تأکید و اهتمام به مسئله تولّی در متون دینی برای این است که محبّت به اهل بیت(ع) و پذیرش ولایت ایشان در واقع، محبّت به خدا و پیامبر خدا(ص) و قبول ولایت خدا و رسول او است. چنانکه دشمنی با آنان، دشمنی با خدا و رسول و انکار ولایت ایشان، انکار ولایت خدا و رسول و دخول در ولایت شیطان است. [۷] از عنوان تولّی به مناسبت در باب طهارت و صلات سخن رفته است.
تولّی همراه تبرّی ـ که مفهوم متضاد و مخالف آن است ـ از واجبات [۸] و بلکه مهمترین رکن اسلام [۹] و تحققبخش ایمان است [۱۰] و از اموری است که به محتضر و میّت، تلقین می‌شود. [۱۱].[۱۲]
منابع
پانویس
- ↑ «این همان است که خداوند (آن را) به بندگانی از خویش که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند مژده می‌دهد بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را و هر کس کاری نیک انجام دهد برای او در آن پاداشی نیک بیفزاییم که خداوند آمرزنده‌ای سپاس‌پذیر است» سوره شوری، آیه ۲۳.
- ↑ بصائر الدرجات، ص:۳۸۴ ـ ۳۸۵؛ کامل الزیارات، ص:۳۵۶؛ علل الشرائع، ج۱، ص:۱۴۱؛ وسائل الشیعة، ج۲۴، ص:۲۹۹؛ مستدرک الوسائل، ج۱، ص:۱۵۱
- ↑ وسائل الشیعة، ج۱۵، ص:۱۸۴
- ↑ بحار الأنوار، ج۶۶، ص:۲۴۱
- ↑ وسائل الشیعة، ج۱، ص:۱۸
- ↑ الشهاب الثاقب، ص:۱۴۴
- ↑ بحار الانوار، ج۲۷، ص:۸۸ و ۱۳۶
- ↑ بدایع الکلام، ص:۲۶۴؛ مرآة العقول، ج۸، ص:۲۵۹؛ وسائل الشیعة، ج۱۶، ص:۱۷۶؛ التعلیقة علی المکاسب، ج۱، ص:۲۳۲
- ↑ الحدائق الناضرة، ج۱۸، ص:۴۲۳
- ↑ البیان، ص:۲۴۱
- ↑ کشف الغطاء،ج۲، ص:۲۵۱ و ۲۸۹.
- ↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۲، صفحه ۶۶۷-۶۶۸.