آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)
آشنایی با علوم قرآنی، کتابی است به زبان فارسی که به پژوهش کوتاه و مختصر در مورد علوم قرآنی می‌پردازد. این کتاب تقریری از درس‌های محمد کاظم شاکر است که به کوشش مصطفی سلیمی زارع، روح‌الله ناظمی نوشته شده و توسط انتشارات دانشکده مجازی علوم حدیث به چاپ رسیده است[۱]
| آشنایی با علوم قرآنی | |
|---|---|
| پرونده:13790.jpg | |
| زبان | فارسی |
| تحقیق یا تدوین | مصطفی سلیمی زارع؛ روح‌الله ناظمی |
| ویراستار | عرفان حایری |
| موضوع | علوم قرآن |
| مذهب | [[شیعه]][[رده:کتاب شیعه]] |
| ناشر | [[:رده:انتشارات انتشارات دانشکده مجازی علوم حدیث|انتشارات انتشارات دانشکده مجازی علوم حدیث]][[رده:انتشارات انتشارات دانشکده مجازی علوم حدیث]] |
| محل نشر | قم، ایران |
| سال نشر | ۱۳۸۵ ش) ش |
| شابک | (نامعلوم) |
| شماره ملی | (نامعلوم) |
درباره کتاب
در معرفی این کتاب آمده است: «یک دوره مباحث علوم قرآنی را با توجه به نیاز دانشجویان علوم قرآن بیان میکند. هدف نویسنده، ارائه معلوماتی مقدماتی است که دانستن آنها برای فهم قرآن مجید ضروری است. وی این کتاب را در قالب متنی درسی همراه با طرح پرسشهایی در پایان هر فصل تالیف نموده»[۱]
فهرست کتاب
جلسۀ اول
- اهداف درس؛
- مقدمه؛
- مباحث مقدماتی در علوم قرآن و منابع آن؛
- الف) معنای اصطلاحی علوم قرآنی؛
- ب) شاخه‌های علوم قرآنی؛
- ج) اهمّ منابع علوم قرآن؛
- خلاصه و نتیجه.
جلسۀ دوم
- مروری بر مباحث پیشین؛
- اهداف درس؛
- مقدمه؛
- معناشناسی وحی؛
- الف) وحی در لغت؛
- ب) وحی در اصطلاح ادیان الهی؛
- خلاصه و نتیجۀ؛
- ضمیمه؛
- راه رسیدن به مکاشفات روحی؛
- کشفیات در حالات خاص مثل بیماری؛
- ارتباط با روح مرده در مکاشفه؛
- کشف حوادث در حین انجام؛
- آیا رؤیا حقیقت دارد؟؛
- قرآن در این‌باره چه میگوید؟؛
- آیا نفس با رؤیا اتصال دارد؟؛
- رؤیای صریح و غیر صریح.
جلسۀ سوم
- مروری بر مباحث پیشین؛
- اهداف درس؛
- مقدمه؛
- کاربردهای وحی؛
- الف) وحی در قرآن؛
- ب) وحی در احادیث؛
- ج) وحی در تحقیقات متقدمان؛
- د) وحی در تحقیقات متأخران و معاصران؛
- خلاصه و نتیجه.
جلسۀ چهارم
- مروری بر مباحث پیشین؛
- اهداف درس؛
- مقدمه؛
- مهم‌ترین نظریات در تبیین وحی؛
- الف) نظریۀ فعل گفتاری یا املای لفظ؛
- ب) نظریۀ القای معنا (گزاره)؛
- ج) نظریۀ تجربه دینی؛
- سرشت وحی محمدی (لفظ، معنی یا تجربه؟)؛
- قرآن، عین کلام خدا؛
- طرق وحی بر پیامبر(ص)؛
- الف) وحی در حال رؤیا؛
- ب) وحی در حال بیداری (با حواس باطن)؛
- ج) وحی در حال بیداری (با حواس ظاهری)؛
- ویژگیهای وحی رسالی؛
- خلاصه و نتیجه.
جلسۀ پنجم
- مروری بر مباحث پیشین؛
- اهداف درس؛
- مقدمه؛
- نزول قرآن؛
- ۱. معناشناسی اصطلاحات مربوط به نزول؛
- ۲. جایگاه بحث نزول قرآن در قرآن؛
- ۳. جایگاه بحث نزول قرآن در روایات؛
- ۴. تلاش‌های علمی متقدمان؛
- ۵. تحقیقات متأخران و معاصران؛
- ۶. اهم مسائل بحث‌برانگیز در این موضوع؛
- خلاصه و نتیجه.
جلسۀ ششم
- مروری بر مباحث پیشین؛
- اهداف درس؛
- مقدمه؛
- بعثت و زمان نزول قرآن؛
- انواع نزول قرآن؛
- فترت وحی؛
- خلاصه و نتیجه.
جلسۀ هفتم
- مروری بر مباحث پیشین؛
- اهداف درس؛
- مقدمه؛
- تعریف مکی و مدنی؛
- جایگاه بحث مکی و مدنی در قرآن؛
- جایگاه بحث مکی و مدنی در روایات؛
- تحقیقات متقدمان دربارۀ مکی و مدنی؛
- پژوهش‌های متأخران و معاصران؛
- مسائل بحث‌برانگیز؛
- خلاصه و نتیجه؛
جلسۀ هشتم
- مروری بر مباحث پیشین؛
- اهداف درس؛
- مقدمه؛
- ویژگیهای وحی مکی و مدنی؛
- بررسی و نقد برخی از شبهات مطرح شده پیرامون تعارض آیات مکی و مدنی؛
- آیات استثنا؛
- خلاصه و نتیجه؛
جلسۀ نهم
- مروری بر مباحث پیشین؛
- اهداف درس؛
- مقدمه؛
- آشنایی با اصطلاحات سبب نزول، شأن نزول، فضای نزول و جوّ نزول؛
- جایگاه اسباب نزول در آیات قرآن؛
- جایگاه اسباب نزول در روایات؛
- کوشش‌های متقدمان در زمینۀ اسباب نزول؛
- کوشش‌های متأخران و معاصران در زمینۀ اسباب نزول؛
- مهم‌ترین مسائل بحث برانگیز در اسباب نزول؛
- خلاصه و نتیجه.
جلسۀ دهم
- مروری بر مباحث پیشین؛
- اهداف درس؛
- مقدمه؛
- الف) اعتبار «عموم لفظ» یا «خصوص سب»؛
- ب) نقش اسباب نزول در تفسیر قرآن؛
- ج) تعدّد اسباب نزول و وحدت نازل؛
- د) وحدت سبب نزول و تعدد نازل؛
- ﻫ) اعتبار روایات اسباب نزول؛
- خلاصه و نتیجه.
جلسۀ یازدهم
- مروری بر مباحث پیشین؛
- اهداف درس؛
- مقدمه؛
- بررسی معنای محکم و متشابه؛
- جایگاه بحث محکم و متشابه در قرآن؛
- جایگاه بحث محکم و متشابه در روایات؛
- تلاش‌های متقدّمان در زمینۀ محکم و متشابه؛
- تلاش‌های متأخران و معاصران در زمینۀ محکم و متشابه؛
- مسائل بحث‌برانگیز؛
- خلاصه و نتیجه.
جلسۀ دوازدهم
- مروری بر مباحث پیشین؛
- اهداف درس؛
- مقدمه؛
- حکمت وجود متشابهات در قرآن؛
- دیدگاههای مختلف پیرامون حکمت وجود متشابهات در قرآن؛
- دیدگاه علامه طباطبایی در بارۀ حکمت وجود متشابهات در قرآن؛
- نسبی بودن محکم و متشابه؛
- تفسیر متشابهات؛
- بررسی دیدگاههای مختلف در بارۀ تفسیر آیات متشابه؛
- تأویل قرآن؛
- بررسی معنایی تأویل؛
- مهم‌ترین معانی اصطلاحی تأویل؛
- عالمان به تأویل؛
- خلاصه و نتیجه.
جلسۀ سیزدهم
- مروری بر مباحث پیشین؛
- اهداف درس؛
- مقدمه؛
- بررسی معنای نسخ؛
- جایگاه مبحث نسخ در قرآن؛
- جایگاه مبحث نسخ در روایات؛
- تلاش‌های پیشینیان پیرامون ناسخ و منسوخ؛
- تلاش‌های متأخران و معاصران پیرامون ناسخ و منسوخ؛
- خلاصه و نتیجه.
جلسۀ چهاردهم
- مروری بر مباحث پیشین؛
- اهداف درس؛
- مقدمه؛
- انواع نسخ؛
- الف) نسخ متن آیه و حکم آن؛
- ب) نسخ متن آیه بدون نسخ حکم؛
- ج) نسخ حکم آیه بدون نسخ متن؛
- حکمت نسخ؛
- بررسی شبهات نسخ؛
- بررسی نمونه‌هایی از آیات ناسخ و منسوخ؛
- نجوا با پیامبر؛
- امتاع و عدّۀ وفات؛
- ارث در میان مهاجر و انصار؛
- میزان مقاومت در برابر دشمن؛
- خلاصه و نتیجه؛
دربارهٔ پدیدآورندگان
-
روح‌الله ناظمی (پدیدآورنده)
-
مصطفی سلیمی زارع (پدیدآورنده)
-
محمد کاظم شاکر (پدیدآورنده)
- دکتر محمد کاظم شاکر (متولد ۱۳۴۲ش، یزد)، تحصیلات حوزوی خود را تا خارج فقه و اصول پیگیری کرد. وی رشته علوم قرآن و حدیث را در مقطع دکترا در دانشگاه تربیت مدرس به اتمام رساند. مدیریت گروه علوم قرآن و حدیث، مدیر مسئولی و سردبیری مجله پژوهش‌های علوم انسانی دانشگاه قم، معاون آموزشی و دانشجویی دانشکده اصول الدین از جمله فعالیت‌های است. او علاوه بر تدریس دروس دانشگاهی به راهنمایی و مشاوره پایان‌نامه‌های دانشجویان نیز مشغول است و تا کنون چندین جلد کتاب و مقاله را به رشته تحریر درآورده است. «باطن و تأویل قرآن»، «بررسی احادیث الکافی درباره روح‌القدس و مقایسه آن با دیدگاه مسیحیت»، «روح خدا در قرآن و کتاب مقدس»، «سرشت وحی پیامبرانه و طرق دریافت آن»، «لیلة القدر و نزول روح»، «پژوهشی در بعثت و آغاز نزول قرآن»، «فقر و غنا در قرآن و حدیث»، «تأویل»، «علم لدنى در قرآن و حدیث»، «تحلیل علم غیب پیامبر و امام از دیدگاه قرآن و عترت» و مشارکت در «مجموعه مقالات فارسی کنگره بین‌المللی ثقة‌الاسلام کلینی ج۴» برخی از این آثار است[۲].
- در مورد روح‌الله ناظمی اطلاعاتی در دست نیست.
- در مورد مصطفی سلیمی زارع اطلاعاتی در دست نیست.