دلیل عقلی عصمت امام

این مدخل زیرشاخهٔ بحث عصمت امام است. دلیل عقلی عصمت امام از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عصمت امام در قرآن - عصمت امام در حدیث - پرسش‌های مرتبط

ویژگی دیگر امام و جانشین رسول خدا(ص) عبارت است از عصمت و حفظ و مصونیت از گناه و خطا؛ در اینجا به تعریف عصمت اشاره می‌‌گردد:

تعریف عصمت

عصمت اسم مصدر از ریشه "ع. ص. م" و به معنای بازداشتن و جلوگیری کردن آمده است. فراهیدی (م۱۷۰) می‌‌گوید: العِصْمَه: أن يَعْصِمَك الله من الشر، أي: يدفع عنك. در اصطلاح متکلمان عصمت لطفی است که به واسطه آن، صدور گناه و خطا از معصوم ممتنع می‌‌گردد بدون اینکه از وی سلب اختیار شود. خواجه طوسی (م ۶۷۲) عصمت را چنین تعریف کرده است: و العصمه هی کون المکلف بحیث لا یمکن أن یصدر عنه المعاصی من غیر اجبار له علی ذلک.

برای اثبات عصمت امام و لزوم آن ادله فراوانی اقامه شده است هر چند که ادله ضرورت عصمت پیامبر در بحث از عصمت امام نیز قابل استفاده است. می توان گفت: توجه به حقیقت منصب امامت و شئون و مسؤولیت‌ها و وظائف امام به عنوان جانشین پیامبر(ص) برای اثبات ضرورت صفت عصمت کافی است. به بیان دیگر تحقق امامت و انجام وظائف هادیان الهی بدون داشتن عصمت امکان پذیر نیست. برخی این بیان را بهترین دلیل برای اثبات ضرورت عصمت امام دانسته و گفته‌اند نیازی به ادله خواجه طوسی نیست. اما به نظر می‌‌رسد ادله‌ای که امثال خواجه نصیرالدین طوسی اقامه کرده‌اند می‌‌تواند تفصیل و توضیحی برای این بیان اجمالی تلقی گردد.

پنجم: دلیل عنوان امام

امام کسی است که پیشرو و مقتدای جامعه اسلامی است و قول و فعل او برای مردم حجت است و مردم باید به او اقتدا کنند، حال چنانچه قول و فعل امام برای مردم حجت نباشد و یا اینکه امام و پیشوای جامعه اسلامی به معصیت یا خطا دچار شود لازم می‌آید که نخست، آن کسی که از سوی خدا، امام نهاده شده: ﴿إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا﴾ امام نباشد؛ زیرا قول و فعل او حجت نیست. دوم اینکه در صورت امام بودن چنین فردی، مردم از حرکت به سوی کمال باز می‌مانند؛ چراکه امام و مقتدایی را پیروی می‌کنند که خطا و معصیت می‌کند.

جستارهای وابسته

• عصمت امام

منابع

1. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵
2. محمدی، رضا، امام‌شناسی
3. محمدی، رضا، عصمت در قرآن
4. مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی
5. الهی راد، صفدر، انسان‌شناسی
6. خسروپناه، عبدالحسین، کلام نوین اسلامی
7. ربانی گلپایگانی، علی، کلام تطبیقی
8. قربانی، علی، امامت‌پژوهی