تأمین رفاه عمومی

تلاش برای تأمین رفاه عمومی و پاسخ‌گویی به نیازهای مادی که زمینه‌ساز ارضای سایر نیازهای اجتماعی هستند، جهت دستیابی به سعادت و آرامش واقعی، به صورت هدفی مهم، پیوسته مورد عنایت اسلام و نظام دینی بوده است. توجه به این مطلب را می‌توان از خلال احکام اقتصادی اسلام و تمهیداتی که برای توزیع عادلانه ثروت و امکانات بین همگان و رفع گرفتاری‌ها و رنج‌های مردم، پیش‌بینی شده است، مشاهده کرد؛ احکام زکاة، خمس، صدقه، هدیه، قرض‌الحسنه و انفاق نمونه‌های از قوانین اسلام در این زمینه است.

مقدمه

تلاش برای تأمین رفاه عمومی و پاسخ‌گویی به نیازهای مادی که زمینه‌ساز ارضای سایر نیازهای اجتماعی هستند، جهت دستیابی به سعادت و آرامش واقعی، به صورت هدفی مهم، پیوسته مورد عنایت اسلام و نظام دینی بوده است.

توجه به این مطلب را می‌توان از خلال احکام اقتصادی اسلام و تمهیداتی که برای توزیع عادلانه ثروت و امکانات بین همگان و رفع گرفتاری‌ها و رنج‌های مردم، پیش‌بینی شده است، مشاهده کرد؛ همچنان‌که سیره پیشوایان معصوم(ع) و اهتمام آنان به امور مردم، حتی غیر مسلمانان، تأیید کننده این موضوع است. برای نشان دادن توجه اسلام و پیشوایان گرامی آن، به رفاه و آسایش عمومی، شواهد و نمونه‌های فراوانی می‌توان ارائه نمود که تفصیل آن، بررسی جداگانه‌ای را طلب می‌کند. در این جا تنها به چند نمونه از آن شواهد می‌توان اشاره نمود. احکام زکاة، خمس، صدقه، هدیه، قرض‌الحسنه و انفاق که موجب تعدیل در ثروت و توزیع رفاه بین همه اقشار جامعه می‌شود.

امام علی(ع) در فرمان تاریخی به مالک اشتر از مأموریت‌های اصلی وی، سر و سامان دادن امور مردم و آباد کردن شهرهای آن دیار را ذکر نموده است^[۱] و در جای دیگر از همان فرمان می‌فرماید که “لازم است توجه و اندیشه‌ات به آباد‌سازی زمین، از توجه به دریافت خراج، بیشتر باشد”^[۲]. آن حضرت، حتّی در زمانی که تصدی مقام امامت اجتماعی را نداشتند با تلاش فردی و از دسترنج خود باغ‌های فراوانی احداث و چاه‌های آبی حفر نمودند که علاوه بر تأمین معیشت خود، صرف رفع نیاز مستمندان جامعه می‌شد. در خطبه ۱۳۱ نهج‌البلاغه، اصلاح شهرها و سرزمین‌ها و آرامش و امنیت ستمدیدگان”، هدف حکومت معرفی می‌شود^[۳].

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در بند ۱۲ از اصل سوم، تعمیم رفاه، آسایش و رفع محرومیت را با تعبیر “پی‌ریزی اقتصاد صحیح و عادلانه بر طبق ضوابط اسلامی جهت ایجاد رفاه و رفع فقر و برطرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینه‌های تغذیه و مسکن و کار و بهداشت و تعمیم بیمه”، از وظایف دولت اسلامی می‌داند و در اصل چهل و سوم یکی از پایه‌های اقتصاد کشور را برای تأمین استقلال اقتصادی جامعه و ریشه‌کن کردن فقر و محرومیت و برآوردن نیازهای انسان در جریان رشد، تأمین نیازهای اساسی: از قبیل مسکن، خوراک، پوشاک، بهداشت، درمان، آموزش و پرورش و امکانات لازم برای تشکیل خانواده برای همه، معرفی می‌کند^[۴].^[۵]