ابوموسی غافقی

مقدمه

نام وی مالک فرزند عبادة بن کناد^[۱] و به نقلی فرزند عبدالله، مشهور^[۲] به ابوموسی غافقی است، که ابن ابی عاصم^[۳] وی را عبدالله بن مالک نامیده است. او از محمدی، شاخه‌ای از قیافه تیره‌ای از غافق^[۴] از قبیله ازد یمن^[۵]، حلیف حمزة بن عبد المطلب^[۶] و به نقلی حلیف بنوعبدالدار^[۷] است. از خوردن پیامبر خدا (ص) در حال جنابت خبر می‌داد که عمر او را کشان کشان نزد حضرت برد و از وی شکایت کرد. رسول خدا (ص) با تأیید سخن مالک افزود: پس از وضو گرفتن می‌‎خورم و می‌آشامم، اما نماز نمی‌خوانم و روزه نمی‌گیرم^[۸]. او از صحابیانی بود که پس از رحلت رسول خدا (ص) در مصر مستقر شد^[۹]. هنگامی که عقبة بن عامر جهنی کرسی حدیث دایر کرد، وی را حافظ^[۱۰] یا هالک وصف کرد و گفت: آخرین سفارش رسول خدا (ص) به مادر حجة الوداع، ارجاع مردم به قرآن بود. رسول خدا (ص) فرمود: "آنچه را از من حفظ کرده‌اید، نقل کنید و آتش، جایگاه راویان دروغین است"^[۱۱]. بنابراین روایت، وی در حجة الوداع حضور داشته است. او درباره گریز صحابه در غزوه حنین و پایداری بنو هاشم در آن نبرد^[۱۲] و همچنین پیشقدمی امام علی (ع) در ایمان به رسول خدا (ص)^[۱۳] اشعاری دارد.

تشابه اسمی مالک بن عبدالله غافقی و مالک بن عبدالله معافری، سبب خلط در انتساب اخبار زیر شده است: شرکت در وفد (یمنی‌ها) و شرفیابی محضر رسول خدا (ص)^[۱۴] و مسلمان شدن او^[۱۵]، خدمت‌گزار رسول خدا بصل بودن^[۱۶]، در شمار رسولان پیامبر خدا (ص) و در سال نهم به همراه معاذ بن جبل به یمن اعزام شدن^[۱۷]، نقل روایت سفارش پیامبر خدا (ص) به عبدالله بن مسعود درباره رزق و روزی مقدر و عدم زیاده خواهی^[۱۸] و شرکت در فتح مصر^[۱۹] تشابه کنیه وی با علی بن رباح نیز سبب انتساب روایت نماز خوف به هر یک از آنان شده است^[۲۰] ابوموسی مالک بن عباده غافقی در سال ۵۸ درگذشت^[۲۱]^[۲۲]

منابع

حسینیان مقدم، حسین، مقاله «ابوموسی غافقی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱

پانویس

↑ ابن یونس، ج۱، ص۴۲۵.
↑ ابن حجر، ج۵، ص۵۴۰.
↑ ابن ابی عاصم، ج۵، ص۸۶.
↑ ابن یونس، ج۱، ص۴۲۵. سمعانی (ج۴، ص۵۷۲)، قیانه را نیز تیره‌ای از غافق دانسته است.
↑ خلیفة بن خیاط، ص۱۹۱.
↑ مفید، الفصول، ص۲۶۹.
↑ سیوطی، ج۱، ص۲۰۶.
↑ ابن سلمه، ج۱، ص۸۸.
↑ ابونعیم، ج۶، ص۱۵۳۰؛ ابن ابی‌حاتم، ج۸، ص۲۱۲؛ ابن حبان، ج۳، ص۳۷۷؛ حاکم نیشابوری، ج۱، ص۱۱۳. بنا بر قولی (ر. ک: ابن اثیر، ج۵، ص۲۷) او در شام زیسته که نقل روایات وی از سوی مصری‌ها (ابن حمزه، ص۵۵۳) و سکونت غافقی‌ها در مصر این را تضعیف می‌کند.
↑ عاقل [خطیب بغدادی، ج۴، ص۴۲۰] وغائل [ر. ک: دولابی، ج۱، ص۱۰۰؛ ابن ابی عاصم، ج۵، ص۸۶] نیز ضبط شده است.
↑ ابن اثیر، ج۶، ص۳۰۱؛ ابن حجر، ج۷، ص۳۲۳.
↑ مفید، ارشاد، ج۱، ص۱۴۱.
↑ مفید، الفصول، ص۲۶۹.
↑ ابن یونس، ج۱، ص۴۲۵.
↑ ابن حجر، ج۵، ص۵۴۰.
↑ سیوطی، ج۱، ص۲۰۶.
↑ ابن سعد، ج۶، ص۶۱؛ ر. ک: احمدی میانجی، ج۱، ص۴۲ و ۴۴ و ج۲، ص۶۰۱.
↑ ابن ابی عاصم، ج۵، ص۲۸۰؛ ابن عساکر، ج۱۳، ص۳۵۶؛ ابن حجر، ج۵، ص۵۴۳.
↑ ابن یونس، ج۱، ص۴۲۵؛ سیوطی، ج۱، ص۲۰۶.
↑ مزی، ج۹، ص۵۲۲.
↑ ذهبی، ج۲، ص۴۵؛ ابن اثیر، ج۵، ص۲۷.
↑ حسینیان مقدم، حسین، مقاله «ابوموسی غافقی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۵۳۹.

[1] ابن یونس، ج۱، ص۴۲۵.

[2] ابن حجر، ج۵، ص۵۴۰.

[3] ابن ابی عاصم، ج۵، ص۸۶.

[4] ابن یونس، ج۱، ص۴۲۵. سمعانی (ج۴، ص۵۷۲)، قیانه را نیز تیره‌ای از غافق دانسته است.

[5] خلیفة بن خیاط، ص۱۹۱.

[6] مفید، الفصول، ص۲۶۹.

[7] سیوطی، ج۱، ص۲۰۶.

[8] ابن سلمه، ج۱، ص۸۸.

[9] ابونعیم، ج۶، ص۱۵۳۰؛ ابن ابی‌حاتم، ج۸، ص۲۱۲؛ ابن حبان، ج۳، ص۳۷۷؛ حاکم نیشابوری، ج۱، ص۱۱۳. بنا بر قولی (ر. ک: ابن اثیر، ج۵، ص۲۷) او در شام زیسته که نقل روایات وی از سوی مصری‌ها (ابن حمزه، ص۵۵۳) و سکونت غافقی‌ها در مصر این را تضعیف می‌کند.

[10] عاقل [خطیب بغدادی، ج۴، ص۴۲۰] وغائل [ر. ک: دولابی، ج۱، ص۱۰۰؛ ابن ابی عاصم، ج۵، ص۸۶] نیز ضبط شده است.

[11] ابن اثیر، ج۶، ص۳۰۱؛ ابن حجر، ج۷، ص۳۲۳.

[12] مفید، ارشاد، ج۱، ص۱۴۱.

[13] مفید، الفصول، ص۲۶۹.

[14] ابن یونس، ج۱، ص۴۲۵.

[15] ابن حجر، ج۵، ص۵۴۰.

[16] سیوطی، ج۱، ص۲۰۶.

[17] ابن سعد، ج۶، ص۶۱؛ ر. ک: احمدی میانجی، ج۱، ص۴۲ و ۴۴ و ج۲، ص۶۰۱.

[18] ابن ابی عاصم، ج۵، ص۲۸۰؛ ابن عساکر، ج۱۳، ص۳۵۶؛ ابن حجر، ج۵، ص۵۴۳.

[19] ابن یونس، ج۱، ص۴۲۵؛ سیوطی، ج۱، ص۲۰۶.

[20] مزی، ج۹، ص۵۲۲.

[21] ذهبی، ج۲، ص۴۵؛ ابن اثیر، ج۵، ص۲۷.

[22] حسینیان مقدم، حسین، مقاله «ابوموسی غافقی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۵۳۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]