اجدع بن مالک همدانی

مقدمه

وی فرزند مالک بن امیه، از تیره وداعی از قبیله همدان[۱] است. نام او را «عبدالرحمان» گفته‌اند[۲]. وی از شجاعان و شاعران یمن در دوران جاهلیت بود که اسلام را درک کرد[۳] ولی رسول خدا (ص) را ندید. از این‌رو ابن حجر[۴] نام او را در بخش سوم کتابش (مخضرمین) قرار داده است. برخی از اشعار او در منابع ادبی آمده است[۵].

اندکی پیش از اسلام، میان قبیله همدان - که رهبر آن اجدع بن مالک (و بنا به نقلی مالک بن خزیم) بود. و مراد شاخه‌ای از مذحج[۶] درگیری رخ داد که به «یوم الردم» یا «یوم الرزم» مشهور شد و همدانیان پیروز شدند. فروة بن مسیک مرادی، از شیوخ مراد نزد رسول خدا (ص) آمد و در اشعاری، عذر شکست قبیله مراد را بیان کرد. حضرت به او فرمود: آیا از حادثه یوم الردم غمگین هستی؟ وی گفت: هر قومی حادثه‌ای ببیند محزون است؛ چنان که قوم من در یوم الردم دید[۷].

اجدع در لغت به معنای گوش بریده و نامی برای شیطان است[۸] به همین دلیل وقتی او و فرزندش «مسروق» با هیئتی بر عمر وارد شدند و خود را معرفی کرد، عمر گفت: از رسول خدا (ص) شنیدم که فرمود: اجدع (یعنی) شیطان، از این رو نامش را به عبدالرحمان تغییر داد[۹]. بعدها نام فرزندش در دیوان مسروقی بن عبدالرحمان آمد[۱۰]. اجدع در زمان خلیفه دوم درگذشت[۱۱].

فرزندان وی «منتشر» و «مسروق» [۱۲] یا مندر نام داشتند[۱۳]. فرزندش مسروق از عمر و دیگران روایت کرده است[۱۴]. او از فقها، مفسران تابعی و زهاد ثمانیه و یکی از پنج تن از اصحاب خاص عبدالله بن مسعود است. در قادسیه از شجاعان بود و از نظر فکری، عثمانی مذهب[۱۵][۱۶]

منابع

پانویس

  1. ابن حزم، ص۳۹۴؛ سمعانی، ج۵، ص۵۸۰.
  2. ابن سعد، ج۶، ص۱۳۸.
  3. سمعانی، ج۵، ص۵۸۰؛ ابن ماکولا، ج۷، ص۳۹۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۳۳۰.
  4. الاصابه، ج۱، ص۳۳۰.
  5. زبیدی، ج۳، ص۱۱۸۹ و ج۵، ص۲۸۵، ۴۰۷ و ۴۴۷ و ج۹، ص۲۵۳ و ج۱۰، ص۵، ۱۲۴ و ۳۷۳: بکری، ج۲، ص۶۵۱.
  6. خلیفة بن خیاط، ص۱۳۶.
  7. ابن هشام، ج۴، ص۱۰۳؛ طبری، ج۲، ص۱۳۴ و ۳۲۶؛ بکری، ج۲، ص۶۴۹؛ ابن اثیر، ج۴، ص۳۴۴؛ ابن سید الناس، ج۲، ص۲۸۹.
  8. ابن منظور، ج۸، ص۴۱ و ۴۳؛ زبیدی، ج۵، ص۲۹۵.
  9. ابن سعد، ج۶، ص۱۳۸؛ ابن ابی شیبه، ج۶، ص۱۵۹؛ ثقفی، ج۲، ص۹۰۸؛ بغدادی، ج۱۳، ص۲۳۳؛ ابن عساکر، ج۵۷، ص۴۰۱.
  10. ثقفی، ج۲، ص۹۰۸؛ ابن حزم، ص۳۹۵.
  11. سمعانی، ج۵، ص۵۸۰؛ ابن ماکولا، ج۷، ص۳۹۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۳۳۰.
  12. (چون در کودکی ربوده و سپس پیدا شد)؛ ر. ک: سمعانی، ج۵، ص۶۵۰؛ ذهبی، ج۴، ص۶۴؛ ابن عساکر، ج۵۷، ص۴۰۱.
  13. مزی، ج۲۶، ص۴۹۶؛ ابن حجر، الاصابه، ج۶، ص۱۶۷.
  14. سیر، ذهبی، ج۴، ص۶۴.
  15. شرح حال او را ر. ک: ابن سعد، ج۶، ص۷۶؛ ابن حجر، تهذیب، ج۱۰، ص۱۰۰.
  16. مرادی‌نسب، حسین، مقاله «اجدع بن مالک همدانی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۱۰.