اجدع بن مالک همدانی

مقدمه

وی فرزند مالک بن امیه، از تیره وداعی از قبیله همدان^[۱] است. نام او را «عبدالرحمان» گفته‌اند^[۲]. وی از شجاعان و شاعران یمن در دوران جاهلیت بود که اسلام را درک کرد^[۳] ولی رسول خدا (ص) را ندید. از این‌رو ابن حجر^[۴] نام او را در بخش سوم کتابش (مخضرمین) قرار داده است. برخی از اشعار او در منابع ادبی آمده است^[۵].

اندکی پیش از اسلام، میان قبیله همدان - که رهبر آن اجدع بن مالک (و بنا به نقلی مالک بن خزیم) بود. و مراد شاخه‌ای از مذحج^[۶] درگیری رخ داد که به «یوم الردم» یا «یوم الرزم» مشهور شد و همدانیان پیروز شدند. فروة بن مسیک مرادی، از شیوخ مراد نزد رسول خدا (ص) آمد و در اشعاری، عذر شکست قبیله مراد را بیان کرد. حضرت به او فرمود: آیا از حادثه یوم الردم غمگین هستی؟ وی گفت: هر قومی حادثه‌ای ببیند محزون است؛ چنان که قوم من در یوم الردم دید^[۷].

اجدع در لغت به معنای گوش بریده و نامی برای شیطان است^[۸] به همین دلیل وقتی او و فرزندش «مسروق» با هیئتی بر عمر وارد شدند و خود را معرفی کرد، عمر گفت: از رسول خدا (ص) شنیدم که فرمود: اجدع (یعنی) شیطان، از این رو نامش را به عبدالرحمان تغییر داد^[۹]. بعدها نام فرزندش در دیوان مسروقی بن عبدالرحمان آمد^[۱۰]. اجدع در زمان خلیفه دوم درگذشت^[۱۱].

فرزندان وی «منتشر» و «مسروق» ^[۱۲] یا مندر نام داشتند^[۱۳]. فرزندش مسروق از عمر و دیگران روایت کرده است^[۱۴]. او از فقها، مفسران تابعی و زهاد ثمانیه و یکی از پنج تن از اصحاب خاص عبدالله بن مسعود است. در قادسیه از شجاعان بود و از نظر فکری، عثمانی مذهب^[۱۵]^[۱۶]

منابع

مرادی‌نسب، حسین، مقاله «اجدع بن مالک همدانی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲

پانویس

↑ ابن حزم، ص۳۹۴؛ سمعانی، ج۵، ص۵۸۰.
↑ ابن سعد، ج۶، ص۱۳۸.
↑ سمعانی، ج۵، ص۵۸۰؛ ابن ماکولا، ج۷، ص۳۹۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۳۳۰.
↑ الاصابه، ج۱، ص۳۳۰.
↑ زبیدی، ج۳، ص۱۱۸۹ و ج۵، ص۲۸۵، ۴۰۷ و ۴۴۷ و ج۹، ص۲۵۳ و ج۱۰، ص۵، ۱۲۴ و ۳۷۳: بکری، ج۲، ص۶۵۱.
↑ خلیفة بن خیاط، ص۱۳۶.
↑ ابن هشام، ج۴، ص۱۰۳؛ طبری، ج۲، ص۱۳۴ و ۳۲۶؛ بکری، ج۲، ص۶۴۹؛ ابن اثیر، ج۴، ص۳۴۴؛ ابن سید الناس، ج۲، ص۲۸۹.
↑ ابن منظور، ج۸، ص۴۱ و ۴۳؛ زبیدی، ج۵، ص۲۹۵.
↑ ابن سعد، ج۶، ص۱۳۸؛ ابن ابی شیبه، ج۶، ص۱۵۹؛ ثقفی، ج۲، ص۹۰۸؛ بغدادی، ج۱۳، ص۲۳۳؛ ابن عساکر، ج۵۷، ص۴۰۱.
↑ ثقفی، ج۲، ص۹۰۸؛ ابن حزم، ص۳۹۵.
↑ سمعانی، ج۵، ص۵۸۰؛ ابن ماکولا، ج۷، ص۳۹۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۳۳۰.
↑ (چون در کودکی ربوده و سپس پیدا شد)؛ ر. ک: سمعانی، ج۵، ص۶۵۰؛ ذهبی، ج۴، ص۶۴؛ ابن عساکر، ج۵۷، ص۴۰۱.
↑ مزی، ج۲۶، ص۴۹۶؛ ابن حجر، الاصابه، ج۶، ص۱۶۷.
↑ سیر، ذهبی، ج۴، ص۶۴.
↑ شرح حال او را ر. ک: ابن سعد، ج۶، ص۷۶؛ ابن حجر، تهذیب، ج۱۰، ص۱۰۰.
↑ مرادی‌نسب، حسین، مقاله «اجدع بن مالک همدانی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۱۰.

[1] ابن حزم، ص۳۹۴؛ سمعانی، ج۵، ص۵۸۰.

[2] ابن سعد، ج۶، ص۱۳۸.

[3] سمعانی، ج۵، ص۵۸۰؛ ابن ماکولا، ج۷، ص۳۹۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۳۳۰.

[4] الاصابه، ج۱، ص۳۳۰.

[5] زبیدی، ج۳، ص۱۱۸۹ و ج۵، ص۲۸۵، ۴۰۷ و ۴۴۷ و ج۹، ص۲۵۳ و ج۱۰، ص۵، ۱۲۴ و ۳۷۳: بکری، ج۲، ص۶۵۱.

[6] خلیفة بن خیاط، ص۱۳۶.

[7] ابن هشام، ج۴، ص۱۰۳؛ طبری، ج۲، ص۱۳۴ و ۳۲۶؛ بکری، ج۲، ص۶۴۹؛ ابن اثیر، ج۴، ص۳۴۴؛ ابن سید الناس، ج۲، ص۲۸۹.

[8] ابن منظور، ج۸، ص۴۱ و ۴۳؛ زبیدی، ج۵، ص۲۹۵.

[9] ابن سعد، ج۶، ص۱۳۸؛ ابن ابی شیبه، ج۶، ص۱۵۹؛ ثقفی، ج۲، ص۹۰۸؛ بغدادی، ج۱۳، ص۲۳۳؛ ابن عساکر، ج۵۷، ص۴۰۱.

[10] ثقفی، ج۲، ص۹۰۸؛ ابن حزم، ص۳۹۵.

[11] سمعانی، ج۵، ص۵۸۰؛ ابن ماکولا، ج۷، ص۳۹۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۳۳۰.

[12] (چون در کودکی ربوده و سپس پیدا شد)؛ ر. ک: سمعانی، ج۵، ص۶۵۰؛ ذهبی، ج۴، ص۶۴؛ ابن عساکر، ج۵۷، ص۴۰۱.

[13] مزی، ج۲۶، ص۴۹۶؛ ابن حجر، الاصابه، ج۶، ص۱۶۷.

[14] سیر، ذهبی، ج۴، ص۶۴.

[15] شرح حال او را ر. ک: ابن سعد، ج۶، ص۷۶؛ ابن حجر، تهذیب، ج۱۰، ص۱۰۰.

[16] مرادی‌نسب، حسین، مقاله «اجدع بن مالک همدانی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۱۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]