تجاوز در جامعه‌شناسی اسلامی

مقدمه

“عدوان” در لغت هر نوع تجاوز و تعدی اعم از جایز و پسندیده یا ممنوع و ناپسند را شامل می‌گردد. این واژه در ظاهر، معنایی نسبتاً وسیع‌تر از ظلم دارد. گاه هر گونه تجاوز و تعدی از حدود الهی را در بر می‌گیرد^[۱]. گستره واژه عدوان تا آنجاست که همه اعمال زشتی که ضررش دامنگیر دیگران می‌شود و همه گناهان مربوط به حق‌الناس که مردم از آن متضرر و متأذی می‌شوند، شامل می‌گردد. اثم و عنوان از مصداق‌های معصیت الله هستند^[۲]. در کاربردی عام، عدوان همه اعمال شر - در مقابل خیر - را در بر می‌گیرد^[۳]. از نظر ایزوتسو نیز، تعدی در موارد بسیار، مرادف تام و تمام “ظلم” است؛ همچنین هر عملی که به قصد تغییر حدود الهی، یعنی تغییر نظام حلال و حرام صورت گیرد، موردی از تجاوز و تخطی به شمار می‌رود؛ همچنین تعدی با عصیان و تکذیب به عنوان یکی از وجوه کفر، قرابت زیاد دارد^[۴].^[۵]

آیات قرآنی مرتبط

نهی مؤمنان از تعاون بر گناه و تعدی: ﴿...وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ﴾^[۶].
نکوهش سرعت گرفتن در ظلم و تعدی: ﴿وَتَرَى كَثِيرًا مِنْهُمْ يُسَارِعُونَ فِي الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَأَكْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾^[۷].
در آیاتی نیز، مؤمنان از برخی مصداق‌های نافرمانی (همچون رازگویی گناه‌آلود و متعدیانه) به طور مشخص برحذر داشته شده‌اند^[۸].^[۹]

منابع

شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم

پانویس

↑ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۵۰۶.
↑ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۳۲۴.
↑ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۳۲۵.
↑ توشیهیکو ایزوتسو، مفاهیم اخلاقی- دینی در قرآن، ص۲۱۷-۲۱۸.
↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۱۹۲.
↑ «و در گناه و تجاوز یاری نکنید» سوره مائده، آیه ۲.
↑ «و بسیاری از ایشان را می‌بینی که در گناه و ستمبارگی و رشوه‌خواری شتاب می‌ورزند؛ بی‌گمان زشت است آنچه انجام می‌دادند!» سوره مائده، آیه ۶۲.
↑ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا تَنَاجَيْتُمْ فَلَا تَتَنَاجَوْا بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِيَتِ الرَّسُولِ وَتَنَاجَوْا بِالْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ﴾ «ای مؤمنان! هنگامی که رازگویی می‌کنید به گناه و دشمنخویی و نافرمانی با پیامبر رازگویی نکنید و به نیکی و پرهیزگاری راز گویید! و از خداوند که نزد او گرد آورده می‌شوید پروا کنید» سوره مجادله، آیه ۹.
↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۱۹۲.

[1] طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۵۰۶.

[2] طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۳۲۴.

[3] طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۳۲۵.

[4] توشیهیکو ایزوتسو، مفاهیم اخلاقی- دینی در قرآن، ص۲۱۷-۲۱۸.

[5] شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۱۹۲.

[6] «و در گناه و تجاوز یاری نکنید» سوره مائده، آیه ۲.

[7] «و بسیاری از ایشان را می‌بینی که در گناه و ستمبارگی و رشوه‌خواری شتاب می‌ورزند؛ بی‌گمان زشت است آنچه انجام می‌دادند!» سوره مائده، آیه ۶۲.

[8] ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا تَنَاجَيْتُمْ فَلَا تَتَنَاجَوْا بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِيَتِ الرَّسُولِ وَتَنَاجَوْا بِالْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ﴾ «ای مؤمنان! هنگامی که رازگویی می‌کنید به گناه و دشمنخویی و نافرمانی با پیامبر رازگویی نکنید و به نیکی و پرهیزگاری راز گویید! و از خداوند که نزد او گرد آورده می‌شوید پروا کنید» سوره مجادله، آیه ۹.

[9] شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۱۹۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]