خریم بن اوس در تاریخ اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث خریم بن اوس است. خریم بن اوس از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: خریم بن اوس در تراجم و رجال - خریم بن اوس در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

خریم بن اوس بن حارثه بن فطره بن طیی الطایی از مهاجرانی است که بعد از بازگشت پیامبر (ص) از جنگ تبوک در سال نهم هجری به خدمت پیامبر (ص) آمد و مسلمان شد. گفته شده، خریم به همراه برادرش جریر آمده بود و هر دو ایمان آوردند. این دو برادر، شعر منسوب به عباس، عموی پیامبر (ص) درباره فضایل رسول خدا (ص) را روایت کرده‌اند. خریم، همان کسی است که وقتی معاویه در زمان حاکمیتش به او گفت: امروز چه کسی بزرگ شماست؟ او در جواب، با رعایت مصالح زمان، گفت: "آن کسی که مشکلات ما را حل کند و به ما بیاموزاند و از خطاهای ما در گذرد" و معاویه او را ستود!..

خاطره‌ای از نوه خریم

حمید، نوۀ خریم بن اوس، می‌گوید: "پدر بزرگم خریم می‌گفت: من به همراه هفتاد نفر از قبیله طائی به حضور پیامبر (ص) رسیدیم. من در حالی که دستم را دراز کرده بودم به پیامبر (ص) گفتم: دستت را به طرف من دراز کن! پیامبر (ص) فرمود: «علی ماذا؟»؛ برای چه این کار را بکنم؟

گفتم: برای این که من می‌خواهم مسلمان شوم و شهادت بدهم که بدون تردید، جز الله خدایی نیست و بدون تردید تو فرستاده خدا هستی و نیز بر این که من با این شمشیر بر آن چه امر کنی، حمله کنم"..

اشعار عباس به روایت خریم

وقتی خریم بن أوس برای اظهار اسلام و پایبندی به آن به نزد پیامبر اکرم (ص) رفته بود، عباس، عموی پیامبر (ص)، نیز در آنجا بوده و اشعاری درباره پیامبر (ص) می‌خوانده است که خریم این ابیات را نقل کرده است:

قبل از این نیز در میان سایه‌ها پاک بودی و در آغاز خلقت در جای امنی بودی.

سپس به سرزمینی آمدی، در حالی که تو نه بشر و نه گوشت و نه خون بسته بودی.

بلکه تو نطفه‌ای در پشت پدران بودی که بر کشتی (نوح) سوار بودی؛ در حالی که همه در حال غرق شدن بودند.

از صلب پدران به رحم مادران منتقل شدی؛ هرگاه یک نسل می‌رفتند، نسل دیگری پدید می‌آمدند.

تا این که خانه والای تو از خاندان خندف بلند پایه‌ای را در برگرفت که زیر پایش شال پهن می‌شد.

و زمانی که تو به دنیا آمدی، زمین و افق نورانی شد.

و ما هم در آن نورانیت و راههای هدایت را می‌گشاییم..

پیامبر (ص) بعد از این که عمویش اشعار را خواند، از او تشکر کرد و به او فرمود: خداوند دهانت را استوار و محکم نگه دارد..

سهم مخصوص خریم در فتح حیره

در سال دوازدهم هجری، وقتی که سپاه اسلام حیره را فتح کرد، مردم حیره که اکثرا دهقان بودند، منتظر ماندند که خالد بن ولید با مردم حیره چه می‌کند. چون کار با آنان به صلح انجامید، دهقانان از هر ناحیه نزد او آمدند و با او مصالحه کردند که از حوالی حیره تا فلالیج و جز آن مقدار هزار هزار و به قولی دو هزار هزار درهم جز آنچه به خاندان ساسانی می‌پردازند، بپردازند. خالد به ضرار بن ازور و ضرار بن خطاب و قعقاع بن عمرو و مثنی بن حارثه و عتیبة بن النهاس که از امرای او بودند، فرمان داد که دست به هجوم و غارت زنند و همه سواد را تا سواحل دجله به تصرف درآورند. در این هنگام خریم به نزد فرمانده مسلمانان رفت و گفت: "پیامبر (ص) دختر بقیله را به من بخشیده است و بر این گفته شاهد دارم. دختر بقیله را به من بده". پس خریم دو نفر از اصحاب را که شاهد سخن پیامبر (ص) بودند، نزد خالد آورد و دختر بقیله مال او شد. آن دو نفر صحابی از انصار و به نام‌های بشیر بن سعید و محمد بن مسلمه بودند. خالد دختر بقیله را از قرداد صلح مستثنی کرد و او را به خریم داد که او را به هزار درهم از او خریدند. او زنی پیر بود و از جهت سنی تناسبی با خریم نداشت. به او گفتند: وای بر تو! او را ارزان فروختی، خانواده‌اش حاضر بودند چند برابر آن مبلغ را به تو بدهند. گفت: "گمان نمی‌کردم عددی بالاتر از ده تا صد تا وجود داشته باشد"..

منابع

• کاظمی، محمد ایوب، مقاله «خریم بن اوس»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۵