ربوبیت در معارف دعا و زیارات

این مدخل زیرشاخهٔ بحث ربوبیت است. ربوبیت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ربوبیت در لغت - ربوبیت در قرآن - ربوبیت در حدیث - ربوبیت در کلام اسلامی - ربوبیت در فلسفه اسلامی - ربوبیت در معارف دعا و زیارات - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

«پروردگار» معادل واژه «رَبّ» در لغت عربی است. کلمه «تربیت» از ریشه ربّ گرفته شده و به معنای مالک، سرور، آفریننده و اصلاح‌کننده به کار رفته است.

واژه «رَبّ» در قرآن کریم و صحیفه سجادیه ناظر به «توحید ربوبی» خداوند است که از مقوله توحید افعالی است. مهم‌ترین چالش قرآن کریم با مشرکان درباره خداوند، مسئله ربوبیت ذات باری‌تعالی است؛ از این‌رو کلمۀ «ربّ» در قرآن پس از نام اللّه، پربسامدترین نام درباره خداست و بیش از نهصد بار به کار رفته است. امام زین‌العابدین (ع) در موارد بسیاری از دعاهای صحیفه سجادیه بر کلمه پروردگار (رب) تکیه کرده است که از آن جمله می‌توان موارد زیر را برشمرد:

1. پروردگاری جز خدا وجود ندارد: «ای سرور من! از تو درخواست می‌کنم، درخواست کسی که پروردگاری برای او جز تو نیست».
2. گواهی به ربوبیت خدا: «خداوندا! همه خواسته‌هایی را که از تو درخواست کردم در حق هر کسی که به پروردگاری‌ات گواهی داده، اجابت فرما».
3. خداوند پروردگار جهانیان است.
4. حمد و سپاس پروردگار: «پس تو را -در برابر همه نعمت‌هایت- سپاس، ای پروردگار جهانیان».
5. خواندن خدا به نام پروردگار: «تو را خواندم - ای پروردگار من - در حالی که بینوای درگاه تو هستم».
6. استفاده از «رب» به عنوان منادا - به جای اللّهم- در آغاز بسیاری از دعاها، همچون: «ای پروردگار من! گناهانم زبانم زبانم را بند آورده و از گفتار عاجز آمده‌ام و یارای آنم نیست که عذری آورم یا حجتی اقامه کنم». «پروردگارا! بر پاکیزه‌تران از خاندان محمد درود فرست». «ای پروردگار من! اگر مرا عذاب نمایی، پس به راستی که من سزاوار آنم و از عدالت توست».
7. آگاهی به ربوبیت خدا: «و سپاس خدای را که درهایی از علم به پروردگاری‌اش را بر ما گشود».
8. پروردگار، تنها پناهِ پرورده: «ای خدای من! پرورده را جز پروردگار پناه نمی‌دهد».
9. خدا، پروردگار بزرگ، پروردگار انسان و ماه و پروردگاری که فرود آمدن فرشتگان و روح برای تدبیر جهان هستی با اجازه اوست و تنها امید بندگان برای زدودن گناهان است..

منابع

1. باقری‌فر، علی، مقاله «پروردگار»، دانشنامه صحیفه سجادیه