←به لحاظ مراحل سیر و سلوک
خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
اصول ملکات در [[قوه شهوت]] در نقطه [[اعتدال]]، [[عفت]] در حال تفریط، [[خمود]] و در حال [[افراط]]، [[شره]] نامیده میشوند. در قوه [[غضب]] در حال [[اعتدال]]، [[شجاعت]] در حال تفریط، [[ترس]] و در حال [[افراط]]، تهور نام دارند و در قوه [[عقل]] در خط [[اعتدال]]، [[حکمت]] در حال تفریط، بُله و در حال [[افراط]]، سقه یا با جربزه نام گرفتهاند<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۶۶-۶۷.</ref>. | اصول ملکات در [[قوه شهوت]] در نقطه [[اعتدال]]، [[عفت]] در حال تفریط، [[خمود]] و در حال [[افراط]]، [[شره]] نامیده میشوند. در قوه [[غضب]] در حال [[اعتدال]]، [[شجاعت]] در حال تفریط، [[ترس]] و در حال [[افراط]]، تهور نام دارند و در قوه [[عقل]] در خط [[اعتدال]]، [[حکمت]] در حال تفریط، بُله و در حال [[افراط]]، سقه یا با جربزه نام گرفتهاند<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۶۶-۶۷.</ref>. | ||
=== به لحاظ مراحل | === به لحاظ مراحل سیر و سلوک === | ||
این روش دستهبندی هم زمان با پیدایش اخلاقنگاری به شیوه [[عرفانی]] پدید آمده است. از منظر [[عرفان]]، [[انسان]] مسافری است که باید فاصله | این روش دستهبندی هم زمان با پیدایش اخلاقنگاری به شیوه [[عرفانی]] پدید آمده است. از منظر [[عرفان]]، [[انسان]] مسافری است که باید فاصله پستترین مراتب تا اوج کمال را طی کند. این مسافر که به اقتضای طبع حرکت، تدریجی و منزل به منزل پیش میرود، علاوه بر اینکه در هر منزل با شرایط خاصی مواجه میشود که زاد و توشه و ابزار ویژهای را میطلبد، در تمام راه به راهشناس، [[راهنما]] و وسیله [[سفر]] محتاج است؛ بنابراین، نویسندگان [[اخلاق]] به شیوه [[عرفانی]]، مباحث [[اخلاقی]] را بر مبنای مراحل [[سلوک]] [[انسان]] دستهبندی میکنند. برای نمونه، کتاب اوصاف الاشراف تألیف [[خواجه طوسی]]، مقامات و منازل را به شرح زیر دستهبندی کرده است: | ||
# '''مبادی | # '''مبادی سیر و سلوک:''' [[ایمان]]، [[ثبات]]، [[نیت]]، [[هدف]]، انابت و [[اخلاق]]؛ | ||
# '''مانعزدایی | # '''مانعزدایی سیر و سلوک:''' [[توبه]]، [[زهد]]، [[فقر]]، [[ریاضت]]، [[محاسبه]]، [[مراقبه]] و تقوا؛ | ||
# '''حالتها و | # '''حالتها و مقامات سالکان:''' [[خلوت]]، [[تفکر]]، [[خوف]] و [[حزن]]، [[رجا]]، [[صبر]] و [[شکر]]؛ | ||
# '''احوال مقارن | # '''احوال مقارن سلوک:''' ارادت، [[شوق]]، [[محبت]]، [[معرفت]]، [[یقین]] و سکون؛ | ||
# '''حالتهایی که [[اهل]] وصول به آن دست مییابند:''' [[توکل]]، [[رضا]]، [[تسلیم]]، [[توحید]]، [[اتحاد]] و [[وحدت]]<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۶۷.</ref>. | # '''حالتهایی که [[اهل]] وصول به آن دست مییابند:''' [[توکل]]، [[رضا]]، [[تسلیم]]، [[توحید]]، [[اتحاد]] و [[وحدت]]<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۶۷.</ref>. | ||