تکبر در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

[[تکبر]] به شکل‌های گوناگون گاه در نحوه [[راه رفتن]] و گاه در چهره ـ به صورت رخ برتابیدن از [[مردم]] ـ در [[رفتار]] [[آدمی]] آشکار می‌‌شود. [[قرآن کریم]] [[اندرز]] حکیمانه [[لقمان]] به فرزند خود در [[وانهادن]] این گونه رفتار غرورآمیز <ref>جامع البیان، ج ۲۱، ص ۸۹ - ۹۰. </ref> را این گونه نقل می‌‌کند: از روی تکبر از مردم روی مگردان <ref>روض الجنان، ج ۱۵، ص ۲۹۱؛ تفسیر مراغی، ج ۲۱، ص ۸۵؛ الصافی، ج ۴، ص ۱۴۶. </ref> و در [[زمین]] با [[تکبّر]] [[راه]] نرو <ref>التبیان، ج ۸، ص ۲۸۰؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۴، ص ۴۸. </ref> زیرا [[خداوند]]، [[متکبّر]] فخرفروش را [[دوست]] ندارد: «ولا تُصَعِّر خَدَّکَ لِلنّاسِ و لاتَمشِ فِی الاَرضِ مَرَحـًا اِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ کُلَّ مُختال فَخور» (لقمان / ۳۱، ۱۸)<ref> مجمع البیان، ج ۸، ص ۵۰۰؛ الجدید، ج ۵، ص ۳۹۱. </ref>؛ همچنین قرآن کریم در بیان علت اینکه [[انسان]] نباید با تکبر روی زمین راه برود <ref> تفسیر بیضاوی، ج ۳، ص ۳۵۹؛ فتح القدیر، ج ۳، ص ۲۲۸ - ۲۳۰. </ref> [[ضعف]] او را به وی گوشزد کرده و فرموده است: تو هرگز نمی‌توانی زمین را بشکافی <ref> روض الجنان، ج ۱۲، ص ۲۲۱؛ مجمع البیان، ج ۶، ص ۶۴۱؛ تبیین القرآن، ص ۲۹۷. </ref> یا تمام آن را با راه رفتن بپیمائی <ref> تفسیر قمی، ج ۲، ص ۱۹؛ تفسیر ثعلبی، ج ۶، ص ۱۰۰؛ التسهیل، ج ۱، ص ۴۴۶. </ref> و بلندی قامتت هیچ گاه به کوه‌ها نمی‌رسد: «ولا تَمشِ فِی الاَرضِ مَرَحـًا اِنَّکَ لَن تَخرِقَ الاَرضَ ولَن تَبلُغَ الجِبالَ طولا». ([[اسراء]] / ۱۷، ۳۷) این [[آیه]] کنایه از عجز و ضعف انسان و احاطه موجوداتی قوی‌تر و بزرگ‌تر از او بر وی است،<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۱، ص ۱۷۰؛ التفسیر المبین، ص ۳۶۹؛ الکاشف، ج ۵، ص ۴۵. </ref> بنابراین [[قدرت]] و عظمتی که [[متکبر]] برای خود قائل است توهّمی بیش نیست <ref>المیزان، ج ۱۳، ص ۹۷. </ref> و توجیهی برای [[تکبر]] او وجود ندارد.<ref>فتح القدیر، ج ۳، ص ۲۲۸؛ تفسیر مراغی، ج ۱۵، ص ۴۷؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۱، ص ۱۷۰. </ref> ذکر دو مورد فوق در تعلیل [[آیه]] از آن روست که [[انسان]] با فراوانی قدرت و بزرگی جثه‌اش تکبر میورزد <ref>تفسیر مراغی، ج ۱۵، ص ۴۷؛ روح المعانی، ج ۱۵، ص ۷۵؛ مجمع البیان، ج ۶، ص ۶۴۱. </ref> یا بدین معناست که تکبر برای متکبر هیچ فایده ای ندارد و هیچ گاه وی را به خواسته‌اش نمی‌رساند، چنان که انسان هیچ گاه [[زمین]] را نمی‌شکافد و بلندی قامت او به کوه‌ها نمی‌رسد.<ref> روح المعانی، ج ۱۵، ص ۷۵؛ تفسیر المظهری، ج ۵، ص ۴۴۱؛ الصافی، ج ۳، ص ۱۹۳. </ref> البته [[مفاسد]] تکبر تنها دامن متکبر را نمی‌گیرد، بلکه گاه به دیگران نیز سرایت می‌‌کند، از این رو [[حضرت موسی]]{{ع}} آن گاه که شنید [[فرعون]] قصد کشتن او را دارد از [[شرّ]] او و هر متکبری که به [[روز حساب]] [[ایمان]] ندارد به [[پروردگار]] [[پناه]] برد: «و قالَ [[موسی]] اِنّی عُذتُ بِرَبّی ورَبِّکُم مِن کُلِّ مُتَکَبِّر لا یُؤمِنُ بِیَومِ الحِساب». ([[غافر]] / ۴۰، ۲۷)<ref>مجمع البیان، ج ۸، ص ۸۱۰؛ المیزان، ج ۱۷، ص ۳۲۸؛ الجدید، ج ۶، ص ۲۱۰. </ref><ref>[[سید رضا اسحاق‌نیا تربتی|اسحاق‌نیا تربتی، سید رضا]]؛ [[تکبر (مقاله)|مقاله «تکبر»]]؛ [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>