بحث:سیره در لغت

مفهوم لغوی سیره

«سیره»، اسم مصدر از ریشه سَیر است و لغت‌شناسان آن را، رفتن، عبور کردن، گذشتن و حرکت کردن بر روی زمین، معنا کرده‌اند.

واژه سِیْرَه بر وزن فِعْلَه بر حالت و نوع عمل دلالت می‌کند مانند جَلْسَه؛ یعنی نشستن و جِلْسَه؛ یعنی نوع نشستن. از این رو، مراد از سِیرَه سنّت، روش، طریقه و شیوه خاص رفتاری است. راغب اصفهانی نیز سِیْرَه را به معنای حالت و شیوه‌ای از زندگی و نوع خاصی از رفتار دانسته که به صورت یک روش در عملکرد و حرکت انسان جاری است؛ اعم از اینکه این حالت، منشأ غریزی داشته باشد یا امر اکتسابی باشد.

در آیات قرآن واژه سَیر و مشتقات آن، گاهی به شکل امر: و گاه به صورت فعل مضارع: ﴿أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ﴾ به کار رفته است. در این گونه آیات «سِیره» ناظر به معنای لغوی؛ یعنی حرکت و رفتن و سفر بر روی زمین است.

سیره

این واژه از ریشه «سیر» اخذ شده است. سیره (بر وزن فعله) مصدر نوعی و به معنای نوع حرکت و سَبک رفتار است. از قرن اول هجری به بعد، مسلمانان واژه سیره را درباره شرح حال و حوادث مربوط به پیامبر اکرم(ص) – به‌طور خاص - و مطلق شخصیت‌های تاریخی از جمله دیگر معصومان(ع) – به‌طور عام - به کار بردند. زان پس کتاب‌های فراوانی به منظور تبیین سیره رسول خدا(ص) تدوین شد. گفتنی است آنچه در کتب سیره یافت می‌شود، مجموعه‌ای از گزارش‌های تاریخی مربوط به زندگانی رسول خدا و دیگر معصومان(ع) است؛ اما برای دستیابی به شیوه رفتاری معصومان(ع) باید مجموعه گزارش‌های مربوط به یک موضوع خاص را - که چه بسا به برهه‌های مختلف حیات معصوم مربوط باشند – جمع‌آوری و تحلیل کرد تا به یک اصل کلی و ثابت رسید؛ بدین ترتیب، می‌توان مجموعه‌ای از اصول ثابت در سیره را کشف کرد که همواره حجت و قابل تبعیت بوده‌اند و منحصر به زمان با شرایط خاصی نیستند.

در کنار واژه سیره، معمولاً واژه «سنت» نیز به کار می‌رود. سنت از نظر لغوی به معنای راه و روش سلوک و حرکت است؛ اما در اصطلاح بر گفتار، رفتار یا تقریر معصوم اطلاق می‌شود؛ بنابراین سنت معصومین به جز رفتار آنان، گفتار یا تقریرشان را نیز دربر می‌گیرد؛ در حالی که سیره، تنها شامل رفتار ایشان است. شایان ذکر است که راز جذابیت سیره یا همان سنت رفتاری معصومین(ع) آن است که به حیطه رفتاری آنان مربوط می‌شود و انسان‌ها بیشتر مایل‌اند بدانند که انسان‌های کامل چگونه رفتاری داشته‌اند.