آثار امام سجاد

مقدمه

از امام علی بن الحسین(ع) آثار ارزشمندی در میراث مکتوب شیعه وجود دارد. این آثار در قالب دعا و مناجات، و همچنین روایات کوتاه و بلند، گنجینه‌ای گران‌بها و منبعی غنی در شناخت معارف دینی به شمار می‌رود. صحیفه سجادیه، رساله حقوق، دعای ابوحمزه ثمالی، مناجات خمس عشر، زیارت امین‌الله و خطبه امام سجاد(ع) در شام از جمله این معارف ارجمند است^[۱].

صحیفه سجادیه

صحیفه سجادیه یکی از چند اثر مکتوب به جا مانده از امام سجاد(ع) است. این کتاب، نخستین نیایش‌نامه مکتوب جهان اسلام، دومین کتاب مکتوب در اسلام و سومین کتاب مقدس شیعیان از زبان چهارمین امام معصوم صادر شده و امام پنجم آن را کتابت فرموده‌اند. این کتاب مجموعه‌ای از دعاهای امام سجاد(ع) است که آنها را به دو فرزندش امام محمد باقر(ع) و زید املا کرده است و آنان این دعاها را در دو نسخه نوشته‌اند.

صحیفه به القابی همانند "زبور آل محمد(ص)"، "انجیل اهل‌البیت(ع)"، "اخت القرآن"، "الدعا الکامل" و ... مشهور است^[۲].

رساله حقوق

رساله حقوق یکی از آثار امام سجاد(ع) است که به منزله درسنامه اخلاقی انسان مؤمن در حوزه روابط فردی و اجتماعی، در نسبت با خدا، خویشتن و دیگر چیزهاست دربردارنده ۵۱ حق است. این رساله در منابع متقدم ذکر شده است^[۳].

دعای ابوحمزه ثمالی

یکی دیگر از آثار امام سجاد(ع) دعای ابوحمزه ثمالی است که در سحرهای ماه رمضان خوانده می‌شود. از آنجا که این دعا توسط ابوحمزه ثمالی^[۴] از اصحاب خاص امام سجاد(ع) روایت شده به نام او مشهور گشته است.

مطالب بلندی در دعای ابوحمزه وجود دارد مانند: معرفت الهی؛ تبیین راه سعادت و نجات انسان؛ تذکر احوال برزخ و قیامت و...^[۵].

مناجات خمس عشر

یکی از آثار امام سجاد (ع) مناجات خمس عشر است. بنابر آنچه مرحوم شیخ عباس قمی نقل کرده^[۶] علامه مجلسی در بحار فرموده است که این مناجات را در کتب بعضی اصحاب یافته و آنها گفته‌اند که آن را از امام علی‌بن الحسین(ع) روایت کرده‌اند^[۷]. این مناجات مشتمل بر پانزده مناجات است. در این مناجات‌ها امام سجاد(ع) با زبانی بسیار زیبا به راز و نیاز با خداوند پرداخته است^[۸].