سن حضرت فاطمه در معارف و سیره فاطمی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث حضرت فاطمه زهرا است. سن حضرت فاطمه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سن حضرت فاطمه در حدیث - سن حضرت فاطمه در معارف و سیره فاطمی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
در منابع متعددی عمر حضرت زهرا(س) هیجده سال و اندی آمده است که برای نمونه به برخی از آنها اشاره می‌شود. در اصول کافی آمده: فاطمه(س) پنج سال بعد از بعثت رسول الله متولد شد و سن او [در هنگام رحلت از دنیا] هیجده سال و هفتاد و پنج روز بود[۱].
طبری هم می‌نویسد: بیست روز مانده به جمادی الآخر، فاطمه(س) از دنیا رفت و آن روز عمر حضرت هیجده سال و هشتاد و پنج روز تمام بود[۲]. هم ایشان می‌نویسد: فاطمه(س) هشت سال در مکه و ده سال در مدینه اقامت داشت و هفتاد و پنج روز بعد از رحلت پیامبر زنده بود و در روز سه شنبه سوم جمادی الآخر، در سال یازدهم هجری از دنیا رفت[۳].
اربلی می‌نویسد که ابن خشاب نقل می‌کند: امام باقر(ع) فرمود: فاطمه(س) پنج سال بعد از اظهار نبوت و نزول وحی که قریش خانه کعبه را بازسازی می‌کردند، به دنیا آمد و زمانی که هیجده سال و هفتاد و پنج روز از عمرش گذشت، وفات کرد. در روایت صدقه هیجده سال و یک ماه و پانزده روز ذکر شده است. در روایت دیگر است که چهل روز بعد از رحلت پیامبر(ص) از دنیا رفت و بنابراین روایت، عمر حضرت زهرا(س) هیجده سال و چهل روز می‌شود[۴]. در اعلام الوری آمده که فاطمه(س) هیجده سال و هفت ماه از عمرش گذشته بود که پیامبر رحلت نمود[۵]. چنانچه در تاریخ الائمه آمده که فاطمه(س) در سن هفده سال و هفتاد و پنج روز وفات کرد[۶]. از زبان مورخان اهل سنت هم رسیده که از قول امام صادق(ع) آمده: فاطمه(س) پنج سال بعد از نبوت (بعثت) متولد شده و هشت سال با پدرش در مکه و ده سال در مدینه بود و بعد از رحلت رسول الله هفتاد روز و در روایتی چهل روز با امیرالمؤمنین بود و در سن هیجده سالگی وفات کرد[۷]. هرچند ابن جوزی پس از نقل این حدیث می‌گوید: احتمال دارد در نوشتن غلط ثبت شده باشد و می‌خواسته پنج سال قبل از بعثت بنویسد، پنج سال بعد از بعثت نوشته یا می‌خواسته سن فاطمه(س) را بیست و هشت سال بنویسد، هیجده سال نوشته است[۸]. اولاً ما به ابن جوزی حنفی می‌گوییم چون احادیث پنج سال بعد از بعثت، متواتر هست و از اهل بیت (که من فی البیت، أدری بما فی البیت[۹] هستند] نقل شده، ما به قدر امکان باید ظاهر حدیث را بگیریم و توجیه و تشبث معنایی ندارد. ثانیاً همین سخنان را هم می‌توان در مورد کسانی گفت که پنج سال قبل از بعثت را نوشته‌اند یا عمرشان را بیست و هشت سال آورده‌اند. در بحارالانوار در این باره آمده: فاطمه زهرا(س) در سن هیجده سال و دو ماه وفات کرد و پس از پیامبر هفتاد و پنج روز و برخی گفته‌اند چهل روز زنده بود[۱۰]. در اللعمة البیضاء آمده: وقتی پیامبر رحلت کرد، حضرت بدون کم و زیاد هیجده سال داشت یا هفده روز کمتر یا هشتاد و سه روز زیادتر و یا هفت ماه کمتر از اینها. در عمر حضرت بعد از پیامبر نیز اختلاف است که هشت ماه یا هفت ماه یا چهار ماه یا سه ماه یا دو ماه یا صد روز یا هفتاد و پنج روز یا هفتاد و دو روز یا چهل و پنج روز یا چهل روز بوده است. گروهی گفته‌اند عمر زهرا(س) بنا بر تحقیق هیجده سال و چهل روز است که هشت سال قبل از هجرت و ده سال بعد از هجرت و باقی عمرش بعد از رحلت پیامبر اکرم بوده است و برخی گفته‌اند: عمر حضرت هفده روز کمتر از هیجده سال بود که هفت سال و نه ماه قبل از هجرت در مکه و ده سال و دو روز کمتر بعد از هجرت و هفتاد و پنج روز بعد از وفات پدرش و خلاصه اینکه عمرش هیجده سال بوده با مختصر زیاد و کم[۱۱]. محقق دیگری می‌نویسد: عمر فاطمه(س) در روز وفات، هیجده سال و هفتاد و پنج روز بود و در روایت دیگر است که هیجده سال و یک ماه و پانزده روز بود[۱۲].
ناسخ التواریخ با اسناد عیون المعجزات، عمر فاطمه(س) را هیجده سال و هفت ماه و با اسناد محمد بن همام نیز هیجده سال دانسته است[۱۳]. در اعیان الشیعه آمده: عمر زهرا(س) هنگام وفات هیجده سال بوده و گفته‌اند هیجده سال و دو ماه بوده است[۱۴].
ریاحین الشریعه از عیون المعجزات، عمر فاطمه(س) را هیجده سال و دو ماه ضبط کرده و ابن شهر آشوب هیجده سال و هفت ماه و محمد بن همام، هیجده سال گفته است. در ریاحین پس از نقض و ابرام و پس از تأمل و تحقیق نوشته، اقرب به صواب این است که عمر فاطمه(س) هیجده سال و دو ماه و یک روز بوده است[۱۵].
مجمع البحرین هم می‌نویسد: فاطمة زهرا(س) پنج سال پس از بعثت متولد شده و در سن هیجده سال و هفتاد و پنج روز وفات کرده و بعد از پدرش هفتاد و پنج روز زنده بود[۱۶].
محقق دیگر هم، همین رویه را پسندیده، می‌نویسد: فاطمه زهرا(س)، جمعه بیستم جمادی الاخر، پنج سال بعد از هجرت به دنیا آمده و سال یازدهم هجری وفات کرده است. پس عمر حضرت هیجده سال و اندی می‌شود[۱۷]. با چشم پوشی از سایر تألیفات، در مجموع عمر حضرت زهرا(س) همانا هیجده سال با اندکی کم یا زیاد بوده است.[۱۸]
منابع
پانویس
- ↑ اصول کافی، محمد بن اسحاق الکلینی الرازی، ج۱، ص۴۵۸.
- ↑ دلائل الإمامة، محمد بن جریر بن رستم طبری، ص۱۰.
- ↑ دلائل الإمامة، محمد بن جریر بن رستم طبری، ص۱۰.
- ↑ کشف الغمة: علی بن عیسی بن أبی الفتح الربلی، ج۱، ص۴۴۹.
- ↑ اعلام الوری باعلام الهدی (زندگانی چهارده معصوم)، ابوعلی فضل بن حسن طبرسی، ص۱۴۷.
- ↑ تاریخ الأئمه، ابن ابی الثلج بغدادی، ص۳.
- ↑ تذکرة الخواص، سبط ابن جوزی، ص۳۲۱.
- ↑ تذکرة الخواص، سبط ابن جوزی، ص۳۲۱.
- ↑ کسی که در خانه است داناتر است که در خانه چه می‌گذرد.
- ↑ بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، ج۴۳، ص۲۱۲.
- ↑ البیضاء فی شرح خطبة الزهراء، محمد علی بن احمد قراچه داغی تبریزی انصاری، ص۲۳۳.
- ↑ وفات فاطمه الزهراء(س)، علی بن حسین بالدی، ص۷۹.
- ↑ ناسخ التواریخ، زندگانی فاطمه زهرا(س)، محمدتقی سپهر، ص۲۳۹.
- ↑ أعیان الشیعة، سید محسن امین عاملی، ج۲، ص۳۰۹.
- ↑ ریاحین الشریعة، شیخ ذبیح الله محلاتی، ج۲، ص۹۳.
- ↑ مجمع البحرین، فخرالدین طریحی، ص۵۵۴.
- ↑ المطالب المهمه، علی بن حسین هاشمی، ص۱۴.
- ↑ اسحاقی، سید حسین، فرهنگنامه فاطمی، ج۱، ص ۱۴۴.