وهب بن منبه
مقدمه
ابوعبدالله وهب بن منبه بن کامل بن سیج بن سیحان یمانی صنعانی ذماری أبناوی در زمان خلافت عثمان[۱] به سال ۳۴ هـ در سرزمین صنعاء زاده شد.[۲] او از نژاد فارس و پدرش منبّه از مردمان هرات، خراسان قدیم، به شمار میرفت. گویند که خسرو، پادشاه ایران وی را از آن سرزمین اخراج کرد، اما هنگامی که نزد پیامبر(ص) آمد اسلام آورد.[۳]
وهب از نیکان تابعین[۴] و مدت سیزده سال با ابن عباس ملازم و همراه بود.[۵] او دانش خویش را از بزرگانی چون ابن عباس، جابر بن عبدالله انصاری و عبدالله بن عمر آموخته و از ایشان روایت کرده است.[۶] کسان بسیاری نیز از وهب حدیث شنیده و روایت کردهاند که در آن میان نام افرادی چون عمرو بن دینار، مغیرة بن حکیم و منذر بن نعمان به چشم میخورد.[۷] ابن خلکان و یاقوت، وهب را تاریخشناس و فردی آگاه به اخبار گذشتگان، انبیا و پادشاهان دانسته و تأکید کردهاند که وهب در زمینه قصص گذشتگان بسیار مهارت داشت و اخبار و آثار بسیاری، از جمله اسرائیلیات را مورد بررسی و مطالعه قرار داده است.[۸] ابوزرعه و عجلی وی را فردی موثق دانستهاند.[۹] ذهبی مینویسد که وهب زمانی از مذهب قدریّه پیروی میکرد و حتی تألیفی نیز در این موضوع نوشته بود، ولی سرانجام از تألیف خود اظهار پشیمانی کرده است.[۱۰] به علاوه، وی مدتی نیز در صنعاء عهدهدار کار قضاوت بود.[۱۱]
تاریخ درگذشت وهب به اختلاف نقل شده،[۱۲] ولی بخاری آن را به سال ۱۱۴ هـ دانسته است.[۱۳] او دارای آثار و تألیفاتی چند بوده که از آن جمله است: کتاب المبتدی[۱۴] کتاب فی ذکر ملوک حمیر[۱۵] قصص الانبیاء[۱۶] الاسرائیلیات تفسیر القرآن فتوح البلاد و قصص الاخیار.[۱۷].[۱۸]
منابع
پانویس
- ↑ تاریخ مدینة دمشق ۶۳/۳۶۹.
- ↑ الاعلام ۸/۱۲۵.
- ↑ سیر اعلام النبلاء ۴/۵۴۶ و۵۴۷.
- ↑ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۱۱/۱۶۷.
- ↑ الاعلام ۸/۱۲۶.
- ↑ تهذیب الکمال ۳۱/۱۴۰.
- ↑ تاریخ مدینة دمشق ۶۳/۳۶۹.
- ↑ وفیات الاعیان ۶/۳۵ معجم الادباء ۱۹/۲۵۹.
- ↑ الجرح و التعدیل ۹/۲۴ تاریخ الثقات ۴۶۷.
- ↑ تاریخ الاسلام ۷/۴۹۹.
- ↑ تاریخ الاسلام ۷/۴۹۷.
- ↑ الثقات ۵/۴۸۸ الطبقات الکبری ۵/۵۴۳ المنتظم ۷/۱۴۲.
- ↑ التاریخ الکبیر ۸/۱۶۴.
- ↑ الذریعه ۱۹/۴۷.
- ↑ وفیات الاعیان ۶/۳۵.
- ↑ الاعلام ۸/۱۲۶.
- ↑ هدیة العارفین ۲/۵۰۱.
- ↑ فرهنگنامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص ۸۱۵.