فقه القرآن فی شرح آیات الأحکام (کتاب)
فقه القرآن فی شرح آیات الأحکام کتابی است به زبان عربی که مشتمل بر تأویل ابعاد مختلف آیات قرآن میباشد. این کتاب اثر ابوالحسن سعید بن هبةالله راوندی مشهور به قطب‌الدین راوندی است و انتشارات بنیاد فرهنگی امامت انتشار آن را به عهده داشته است.[۱]
| فقه القرآن فی شرح آیات الأحکام | |
|---|---|
 | |
| زبان | عربی |
| نویسنده | قطب‌الدین راوندی |
| ناشر | [[:رده:انتشارات انتشارات بنیاد فرهنگی امامت|انتشارات انتشارات بنیاد فرهنگی امامت]][[رده:انتشارات انتشارات بنیاد فرهنگی امامت]] |
| محل نشر | قم، ایران |
| سال نشر | ۱۴۳۷ ق، ۱۳۹۴ ش |
| شابک | ۹۷۸-۶۰۰-۹۴۱۰۵-۶-۹ |
| شماره ملی | ۴۰۹۵۸۶۵ |
دربارهٔ کتاب
این کتاب تألیف محدّث، مفسّر و ادیب مشهور، قطب الدین ابو الحسین سعید بن هبة اللّه راوندی است. وی جامع انواع علوم بود و در علوم مختلف اسلامی تألیفاتی دارد که شمار آنها به شصت اثر می‌رسد.
کتاب «منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه» که ابن ابی الحدید در شرح خود بر نهج البلاغه بر آن تکیه کرده، از بهترین این آثار است. کتابی نیز که ما در صدد معرفی آن هستیم از بهترین و قدیمی‌ترین کتب در احکام القرآن است.
این کتاب بر اساس ابواب فقه مرتب شده و هر باب مشتمل بر آیات مربوط و فروع فقهی مترتب بر آن است و به همین علت بیشتر به تفسیر موضوعی آیات شباهت دارد. این کتاب، در نهایت ایجاز و اختصار نگاشته شده است؛ به طوری که در بیشتر موارد، ایجاز سبب ابهام آن می‌گردد.
مثلا پس از نقل آیه ﴿فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ﴾[۲]، ﴿رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ﴾[۳] از ابن عباس روایت می‌کند: «هر تسبیحی در قرآن به معنای نماز است» و می‌افزاید: از امام ابو جعفر و ابو عبدالله(ع) روایت شده که: «خداوند قومی را که در وقت نماز، تجارت و کارشان را رها می‌کنند و به نماز می‌پردازند، ستوده است».
راوندی می‌گوید: «دو وقت بر تاجران و معامله‌گران بسیار سخت است: یکی بامداد و دیگری شبانگاه؟!» سپس این آیه را ذکر می‌کند: ﴿قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾[۴]، ﴿لَا شَرِيكَ لَهُ وَبِذَلِكَ أُمِرْتُ وَأَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ﴾[۵]
او می‌گوید: «خداوند نماز را به واجبات مانند توحید و عدل اضافه کرده است؛ چون در آن (در هنگام تکبیر) خداوند به عظمت یاد می‌شود و در آن، قرآن - که انسان را به همه نیکی‌ها می‌خواند - خوانده می‌شود. همچنین رکوع و سجود که نهایت خضوع و فروتنی در برابر خداست در آن است. علاوه بر آن، در نماز، تسبیح وجود دارد که در آن، خداوند به پاکی و منزّه بودن یاد می‌شود. خداوند در این آیه، نماز و حیات را که یکی فعل بنده است و دیگری فعل خداست با هم آورده است؛ زیرا که هر دوی آنها به تدبیر و اراده خداست. چگونگی اعمال واجب در اول هر رکعت هیجده است و در بین علمای ما عده‌ای افزون بر این عدد گفته‌اند؛ هر چند واجبات در هر دو قول، به یک حالت و یک شکل آمده است»[۶][۷]
فهرست کتاب
در این مورد اطلاعاتی در دست نیست.
دربارهٔ پدیدآورنده
علامه ابوالحسن سعید بن هبةالله راوندی مشهور به قطب‌الدین راوندی، از عالمان شیعی و فقهای نام‌دار قرن ششم هجری است. وی در راوند کاشان متولد شد و تحصیلات مقدماتی را نزد پدر خویش کسب کرد. سپس به قم مهاجرت کرد و از محضر اساتید زمان خویش، مانند ابوصمصام حسینی، سید مرتضی رازی، سید مجتبی رازی، عمادالدین طبری و... بهره جست. شاگردان وی نیز برخی از علمای نام‌دار و برجسته‌اند، افرادی چون ابن‌شهر آشوب مازندرانی، شیخ منتجب الدین رازی و... .
از میان آثار وی شرح نهج البلاغه با عنوان منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة با نگاهی ادبی بر نهج البلاغه تدوین شده است. راوندی را می‌توان در زمره نخستین کسانی دانست که نهج البلاغه را مورد تدقیق قرار داده و در واقع راه تفسیر و شرح نهج البلاغه را بر دیگران گشوده‌اند. شرح قطب الدین راوندی در عصر شارح، مورد توجه اصحاب علم و دانش بوده و شارحان متأخر نیز از ان بهره برده‌اند. این کتاب به تصحیح استاد عزیزالله عطاردی در دو مجلد به زیور طبع آراسته شد.
راوندی آثار دیگری نیز داشت که مورد توجه دانشمندان علوم دینی بوده است. از جمله: المعنی در شرح النهایة شیخ طوسی؛ الرایع در احکام؛ المستقصی در شرح الذریعة سیدمرتضی و... افزون بر این، اشعاری نغز در زبان عربی از وی باقی‌مانده است که نشان از تبحّر او در ادبیات عرب دارد.
راوندی در شوال سال ۵۷۳ هجری از دنیا رفت. آرامگاه او در صحن مطهر حضرت معصومه در شهر قم قرار دارد.پانویس
- ↑ شبکه جامع کتاب گیسوم
- ↑ «(این چراغ) در خانه‌هایی (است) که خداوند رخصت داده است تا والایی یابند و نامش در آنها برده شود؛ سپیده‌دمان و دیرگاه عصرها در آنها او را به پاکی می‌ستایند» سوره نور، آیه ۳۶.
- ↑ «مردانی که هیچ داد و ستد و خرید و فروشی آنان را از یاد خداوند و برپا داشتن نماز و دادن زکات (به خود) سرگرم نمی‌دارد؛ از روزی می‌هراسند که دل‌ها و دیده‌ها در آن زیرورو می‌شوند» سوره نور، آیه ۳۷.
- ↑ «بگو: بی‌گمان نمازم و نیایشم و زندگیم و مرگم از آن خداوند پروردگار جهانیان است» سوره انعام، آیه ۱۶۲.
- ↑ «که او را شریکی نیست و به این فرمان یافته‌ام و من نخستین مسلمانم» سوره انعام، آیه ۱۶۳.
- ↑ راوندی، فقه القرآن، ج ۱، ص۱۱۱.
- ↑ معرفت، محمد هادی، تفسیر و مفسران، ج۲، ص ۲۴۲ - ۲۴۳.