دیدگاه متکلمان امامیه درباره عصمت چیست؟ (پرسش)
| دیدگاه متکلمان امامیه درباره عصمت چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ عصمت |
| مدخل بالاتر | عصمت |
| مدخل اصلی | عصمت در کلام اسلامی |
دیدگاه متکلمان امامیه درباره عصمت چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث عصمت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی عصمت مراجعه شود.
پاسخ نخست
آقای دکتر بهروز مینایی در کتاب «اندیشه کلامی عصمت» در این‌باره گفته است:
«ابواسحاق نوبختی: در تعریف عصمت می‌گوید: «عصمت لطفی است که در هر کس که وجود داشته باشد او را از ارتکاب گناه باز می‌دارد؛ اما نه به گونه‌ای که مجبور بوده و قدرت بر معصیت از او گرفته شده باشد وگرنه معصوم مستحق پاداش نمی‌باشد»[۱].[۲]
شیخ مفید[۳] نظریه لطف درباب عصمت را توفیق و لطفی از جانب خداوند در حق کسانی دانسته است که سخت به او پناه می‌برند. به باور شیخ مفید لفظ نه قدرت شخص را از ارتکاب کار بد از میان می‌برد و نه او را به انجام دادن کار خوب مجبور می‌کند. این لطف و عنایت خدا تنها شامل حال کسانی می‌شود که خداوند متعال می‌داند آنها به عصمت او متمسّک می‌شوند و این تنها در خور برگزیدگان و نیکان است[۴]. عناصری که در تحلیل شیخ مفید درباره عصمت در نظر گرفته شده‌اند. عبارت‌اند از:
- عصمت لطف و تفضّل الهی است.
- این لطف و تفضّل در پی تمسّک معصوم به عصمت الهی است.
- این عصمت مانع از انجام اشتباه و گناه می‌شود.
- این منع معصوم را به سر حد الجا و اجبار نمی‌رساند و قدرت او را بر انجام خطا و گناه سلب نمی‌کند.
- این لطف و تفضّل در حق کسانی اعمال می‌شود که خداوند به علم ازلی خود می‌داند که آنها به او متمسّک شده، طلب عصمت می‌کنند. اینها برگزیدگان حق‌اند.
شیخ مفید در پایان این فصل در مقام تطبیق عصمتِ به این معنا بر انبیا و ائمه(ع) از آیات اصطفا و اختیار استفاده کرده است. وی با تفصیل بیشتری در اوایل عصمت عملی می‌داند از شخص معصوم و آن را به طنابی تشبیه می‌کند که برای نجات دادن کسی که در حال غرق شدن است پرتاب کرده‌اند. بر آن شخص است که به آن طناب چنگ زند و نجات یابد وگرنه آن طناب به خودی خود هیچ سودی به حال او ندارد. آن‌گاه آیه ﴿وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا﴾[۵] را شاهد می‌آورد. مراد از حبل خدا، دین اوست. تمسّک به اوامر الهی، اعتصام به آن است و عصمت لطف و تفضّلی است که به دنبال این اعتصام به وجود می‌آید؛ بنابراین مؤمنان یعنی ملائکه، انبیا و ائمه معصوم‌اند؛ چون به طاعت خدا متمسّک شده‌اند[۶].»[۷]
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. آیت‌الله حسینی میلانی؛ |
|---|
|
آیت‌الله حسینی میلانی در کتاب «عصمت از منظر فریقین» در این‌باره گفته‌‌اند:
«شیخ مفید در تعریف «عصمت» می‌نویسد: العصمة لطف يفعله الله تعالى بالمكلف بحيث يمتنع منه وقوع المعصية و ترك الطاعة مع قدرته عليهما[۸]؛ «عصمت» لطفی است که خدای تعالی در حق مکلف روا می‌دارد، به طوری که وقوع گناه و ترک اطاعت از او ممتنع می‌گردد، هر چند که بر انجام آن قدرت دارد.»[۹]. |
پانویس
- ↑ ابواسحاق نوبختی، الیاقوت، ص۱۹۶. عبارت او در تعریف عصمت چنین است: العصمة لطف يمنع من اختصّ به من الخطاء و لا يمنعه على وجه القهر، و إلّا لم يكن المأثوم مثابا.
- ↑ مینایی، بهروز، اندیشه کلامی عصمت، ص ۹۱.
- ↑ متوفای ۴۱۳ق.
- ↑ شیخ مفید، تصحیح الاعتقاد، فصل فی العصمة، ص۱۲۸.
- ↑ «و همگان به ریسمان خداوند بیاویزید و پراکنده نشوید» سوره آل عمران، آیه ۱۰۳.
- ↑ ر.ک: شیخ مفید، اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، چاپ جدید، ص۱۳۴؛ چاپ قدیم، ص۱۵۰.
- ↑ مینایی، بهروز، اندیشه کلامی عصمت، ص ۹۲.
- ↑ النکت الاعتقادیة، ص۳۷.
- ↑ حسینی میلانی، سید علی، عصمت از منظر فریقین ص ۱۷.