نسخهای که میبینید نسخهای قدیمی از صفحهاست که توسط Wasity(بحث | مشارکتها) در تاریخ ۹ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۳:۱۳ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوتهای عمدهای با نسخهٔ فعلی بدارد.
نسخهٔ ویرایششده در تاریخ ۹ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۳:۱۳ توسط Wasity(بحث | مشارکتها)
نادان به معنای کمعقل و بیخرد، فردی است که نتوانسته است از استعدادهای وجودی خویش (که مهمترین آن عقل و تجربه است) بهره گیرد. وجود افراد نادان در جامعه امری اجتناب ناپذیر است. از اینرو پدیده نادانی در اجتماع امری مشهور است. افراد نادان دارای ویژگیها و مشخصاتی هستند که امام علی (ع) به بیان برخی از آنها پرداخته و مردمان را به شناخت آنها آگاه ساخته و از معاشرت با آنها پرهیز داده است[۱].
امام (ع) در یک تقسیمبندی کلی مردمان را به سه دسته تقسیم میکند: مردم سه گروهاند: عالِم ربانی، دانشجوی در راه نجات (که در جستوجوی علم سودمند است) و فرومایگانی که هر فریادگری را پاسخ گویند و از هرسو که باید آید روان شوند، از نوردانش بهره نگیرند و به پایگاه محکمی پناه نبرند[۲]. گروه سوم از مردم به دلیل بیبهرگی از دانش و پیروی بدون اندیشه، کمخرد و نادان باقی میمانند. آنها به دلیل بهره نگرفتن از خرد و دانایی دارای مشخصاتی هستند که در بیان امام (ع) به برخی از آنها اشاره شده است[۳]:
نادان در وطن خویش غریب است، زیرا روش و سلوک او در جامعه بهگونهای است که دیگران میل و رغبتی به انس با او ندارند و گاه نسبت به او حس نفرت خواهند داشت. از اینرو فرزند خویش را از دوستی با شخص نادان بازمیدارد[۴].
نادانمتکبر است، زیرا خود را عاقلترین مردم میپندارد، در حالیکه از عقل بهره چندانی نبرده است.
نادان عیبجوست، اما عیوب خویش را نمیبیند و از آنها آگاهی ندارد: ... آنکه به زشتیهای مردم نگرد و آن را ناپسند انگارد، سپس چنان زشتی را برای خود روا دارد، نادان است و چون و چرایی در نادانی او نیست[۵][۶].
نادان در حالیکه خود موجب قطع نیکی است، اما توقع دارد مردمان از او تشکر کنند. نادان به مردمان از روی نادانی بدی میکند، اما توقع نیکی از آنان دارد. نادان صفتی را بد میشمارد، اما خود دارای آن صفت است. نادان کنترل زبان خویش را در اختیار ندارد. و هر آنچه به ذهنش خطور میکند بیآنکه بیندیشد بر زبان جاری میسازد. نادانراز دیگران را افشا میکند. نادان در کارهایش همواره خلل و نقص وجود دارد و هرگز کاری را تمام و کمال انجام نمیدهد[۷].
امام (ع) مردمان را از پیوند و نزدیکی با نادانان برحذر میدارد، زیرا نادانشناخت درستی از موقعیتها و سود و زیانها ندارد. در نتیجه گاه میخواهد سود برساند، اما زیان میرساند[۸]. بهدلیل عدم شناخت، زشتیها را زیبا میبیند و زیباییها را زشت میانگارد و سعی بر این دارد که آنها را آنگونه که میبیند نزد دیگران جلوه دهد[۹]. مدارا کردن با نادان، انسان را به رنج و زحمت میاندازد و موافقت کردن با او موجب نابودی انسان است، زیرا او کاری میکند که به ضرر دنیا و آخرت است. مخالفت با او موجب آزار است، چون ممکن است به سبب نادانی و تکبری که گریبانگیر اوست به آدمی آسیب برساند و از طرفی برای انسانی که قرار رفاقت با کسی میگذارد، مخالفت با رفیق شایسته نیست و همصحبتی با او سخت و دشوار است[۱۰].