لوح محفوظ
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل لوح محفوظ (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- آنچه در جهان آفرینش از کوچک و بزرگ پدید می‌آید، همگی نمودهایی از قدرت و علم بی‌پایان الهی است و همۀ این پدیده‌ها بر اساس اراده و مشیت خداوند و مطابق با برنامه‌هایی است که از پیش تعیین شده و در کتاب تکوینی الهی نوشته شده است. در متون اسلامی از چندین کتاب که مربوط به جهان خلقت و عالم تکوین است، خبر داده شده که سرنوشت انسان و جهان را دربرگرفته و از تولد و مرگ اشخاص تا پیدایش و زوال تمدن ها و از سعادت و شقاوت انسان ها تا قسمت روزی میان آنها و بالاخره هر حادثه‌ای که برای هر انسانی اتفاق می‌افتد، در آن کتابها با قلم تقدیر رقم زده شده است و در مقابل آن قرآن کریم قرار دارد که کتاب تشریعی خداوند است[۱].
- طبق آیات و روایات موجود، تمام پدیده‌های هستی از کوچک و بزرگ در دو کتاب یا لوح تکوینی نوشته می‌شود که هر کدام از آنها ویژگی خاص خود را دارند وعبارتند از:
- لوح محفوظ که گاهی از آن به «امّ الکتاب» و «کتاب مسطور» و «رقّ منشور» و «کتاب مکنون» و«کتاب حفیظ» تعبیر آورده شده است و به طوری که توضیح خواهیم داد، آنچه در این کتاب ثبت شده قابل تغییر نیست و دگرگونی در آن راه ندارد.
- لوح محو و اثبات که محل ثبت حوادث و اتفاقاتی است که به مرحلۀ فعلیت خواهد رسید و به طوری که از نامش پیداست آنچه در آن نوشته شده قابل تغییر و تبدیل است.
- در آیۀ زیر از هر دو کتاب یاد شده است: «یَمْحُوا اللهُ ما یَشاءُ وَیُثْبِتُ وَعِنْدَهُ اُمُّ الکِتابِ»[۲]. طبق این آیه، خداوند در عالم تکوین دو کتاب دارد: یکی کتابی است که هرگاه بخواهد چیزی را که در آن ثبت شده می‌زداید و یا چیزی را که در آن نیست ثبت می‌کند، یعنی مربوط به تغییراتی است که در قضای الهی حاصل می‌شود و دیگری کتابی است که ریشۀ تمام پدیده‌های عالم است و نوشته‌های آن قابل تغییر نیست[۳].
چیستی لوح محفوظ
- لوح در لغت به معنای صفحه‌ای است که در آن نوشته می‌شود، مانند کاغذ یا پوست یا سنگ و یا هر چیز دیگری که قابل نوشته شدن باشد و لوح محفوظ کتابی است که تمام پدیده‌های عالم با قلم تقدیر در آن ثبت شده و از هر گونه تغییری محفوظ است.[۴]
- بدون شک تعبیر لوح و قلم برای تقریب ذهن ماست و از باب تشبیه و یا تنزیل است و نباید آن را با قلم و کاغذ و کتاب معمولی مقایسه کرد، اگر چه به بزرگی عالم باشد، بلکه آن یک حقیقت والایی مانند عرش و کرسی است که ما از کیفیت آن آگاهی نداریم و فقط می‌دانیم که وجود دارد و علم به وجود آن منحصراً از طریق شرع و نقل حاصل می‌شود و عقل را در آن راهی نیست.[۵]
- چنین می‌نماید که لوح محفوظ گنجینه‌ی علم خدا و آیینه‌ی صفت عالِمیت اوست و چون علم خدا عین ذات اوست، نشاید که در این لوح، تغییری حاصل شود و لذا هیچ وقت در آن تغییر و تبدیلی رخ نمی‌دهد و محتوای آن همواره ثابت و استوار است و می‌توانیم بگوییم لوح محفوظ، ظرف علم الهی است؛ البته علم خدا نامحدود است و این که این لوح را ظرف آن یا گنجینۀ آن قلمداد می‌کنیم در نسبت به معلومات است که مجموع پدیده‌های جهان هستی است و به هر حال محدود است[۶].
ویژگی های لوح محفوظ
- طبق آیات و روایاتی که دربارۀ لوح محفوظ آمده، این کتاب ویژگی هایی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
- این کتاب جایگاه علم کلی خداوند است که شامل علم به تمامی موجودات از کوچک و بزرگ می‌شود و اعم از پدیده‌هایی است که فعلیت یافته و یا هنوز به صورت قوه است و وجود عینی و خارجی پیدا نکرده است: «وَ ما یَعْزُبُ عَنْ رَبِّکَ مِنْ مِثْقالِ ذَرَّةٍ فِی الارْضِ وَلاَ فی السماءِ وَلاَ اصْغَرَ منْ ذلِکَ وَ لاَ اکْبَر اِلاّ فی کتابٍ مُبینٍ»[۷]؛ «وَمَا مِنْ دابَّةٍ فِی الارْضِ اِلاَّ عَلیَ اللهِ رِزْقُها وَیَعْلَمُ مُسْتَقَرّها وَمُسْتَودَعَها کُلٌّ فِی کِتابٍ مُبینٍ»[۸]. طبق قول راجح منظور از «مستقر» موجود زنده‌ای است که وجود خارجی پیدا کرده و به فعلیت رسیده است و منظور از «مستودع» موجود زنده‌ای است که هنوز فعلیت نیافته ودر مرحله قوه است. [۹]
- لوح محفوظ محل علم جزئی پروردگار است و علم او به احوال اشخاص و جوامع و بروز و ظهور حوادث و اتفاقات جزئی و شخصی در این کتاب ثبت شده و شمارش تمام موجودات در آن قرار دارد و گاهی از آن به عنوان کتاب حفیظ یاد شده است: «وَ اِنْ مِنْ قَرْیَةٍ اِلاّ نَحْنُ مُهْلِکُوها قَبْلَ یَومِ القِیامَةِ اوْ مُعَذِّبُوها عَذاباً شدیداً کانَ ذلِکَ فِی الکِتابِ مَسْطُوراً»[۱۰]؛ «قَدْعَلِمْنا ما تنْقُصُ الارضُ مِنْهُمْ وَعِنْدَنا کِتاب حَفیظ»[۱۱]؛ «وَکُلَّ شَی‌ءٍ أحْصَیْناهُ فِی اِمامٍ مُبینٍ»[۱۲]؛ «وَلا رَطبٍ وَلا یابِسٍ اِلاّ فی کِتابٍ مُبینٍ»[۱۳]؛ «وَاِنَّ رَبّکَ لَیَعْلَمُ ما تُکِنُّ صُدُوُرهُمْ وَمایُعْلِنُونَ* وَ ما مِنْ غائِبَةٍ فِی السَّماءِ وَالأرْض اِلاّ فی کتابٍ مُبینٍ»[۱۴].
منبع‌شناسی جامع لوح محفوظ
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ جعفری، یعقوب، بحثی درباره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات، مجلۀ کلام اسلامی، ش 34، ص 84.
- ↑ سورۀ رعد، آیۀ 39
- ↑ جعفری، یعقوب، بحثی درباره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات، مجلۀ کلام اسلامی، ش 34، ص 84.
- ↑ جعفری، یعقوب، بحثی درباره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات، مجلۀ کلام اسلامی، ش 34، ص 84.
- ↑ جعفری، یعقوب، بحثی درباره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات، مجلۀ کلام اسلامی، ش 34، ص 84.
- ↑ جعفری، یعقوب، بحثی درباره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات، مجلۀ کلام اسلامی، ش 34، ص 84.
- ↑ سورۀ یونس، آیۀ 61
- ↑ سورۀ هود، آیۀ 6
- ↑ جعفری، یعقوب، بحثی درباره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات، مجلۀ کلام اسلامی، ش 34، ص 84.
- ↑ سورۀ اسراء، آیۀ 58
- ↑ سورۀ ق، آیۀ 4
- ↑ سورۀ یس، آیۀ 12
- ↑ سورۀ انعام، آیۀ 59
- ↑ سورۀ نمل، آیۀ 74 ـ 75