حضرت ایوب علیه السلام
مقدمه
از پیامبران الهی از نسل حضرت اسحاق که مادرش دختر حضرت لوط بود. او را رومی یا عرب تبار گفتهاند که در جنوب فلسطین میزیست. دارای فرزندان و اموال فراوانی بود، امّا خداوند همه را از او گرفت و به انواع گرفتاریها، رنجها و بیماریها مبتلایش ساخت، امّا در همه آن بلاها که جنبه امتحان داشت، صبور بود و ایمان و توکّل خود را از دست نداد و شکایت نکرد و پیوسته خدارا شکر میکرد. سرانجام خداوند جوانی و جمال و تندرستی را به او برگرداند، تا دوباره به هدایت مردم بپردازد.
قرآن کریم بارها از او و صبر و عبادتش یاد کرده است: ﴿وَخُذْ بِيَدِكَ ضِغْثًا فَاضْرِب بِّهِ وَلا تَحْنَثْ إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ﴾[۱].
"صبر ایّوب" مَثلی است که برای تحمّل و بردباری بسیار بیان میشود[۲].
ولادت و نیاکان
پدر و مادر
نام و نسب
نام حضرت ایوب(ع) به عنوان یکی از پیمبران نمونه الهی در شکیبایی، استقامت و شکر گزاری در چهار سوره از سورههای قرآن کریم ذکر شده و خداوند نام او را در زمره جمعی از پیمبران که به ایشان وحی شده، ذکر فرموده و میگوید: «به ابراهیم، اسماعیل، اسحاق، یعقوب، اسباط، عیسی، ایوب، یونس، هارون و سلیمان وحی کرد»[۳]. خداوند در قرآن کریم نام ایوب را جزو افرادی که آنها را بر جهانیان برتری داده و از شایستگان قرار داده ذکر میکند و میگوید: «از نژاد او (یعنی نوح یا ابراهیم) است داود، سلیمان، ایوب، یوسف، موسی و هارون و ما نیکوکاران را اینگونه پاداش دهیم و زکریا، یحیی، عیسی و الیاس و همگی از شایستگاناند و اسماعیل، یَسَع، یونس و لوط که همگی را بر جهانیان برتری دادیم»[۴].[۵]
اما در روایات و تواریخ در چند مورد اختلاف دیده میشود:
- در مورد نسب ایوب که آیا از نژاد ابراهیم و از فرزندان عیص است یا معاصر با ابراهیم و یعقوب، بلکه بعضی او را قبل از ابراهیم(ع) دانسته و میگویند که صد سال پیش از ابراهیم خلیل میزیسته است و عبدالوهاب نجار این قول را ترجیح میدهد[۶]، ولی بیشتر تاریخنویسان مانند مسعودی و دیگران او را از نژاد ابراهیم و از فرزندان عیص دانسته و نسبت آن حضرت را چنین ذکر کردهاند: ایوب بن موص بن زراح بن رعوایل بن عیص بن اسحاق بن ابراهیم(ع) و این قول با یکی از دو تفسیر آیه ۸۵ سوره انعام نیز موافق است[۷].
- اختلاف دیگر در مورد زادگاه آن حضرت است که بعضی آن را سرزمین عوص در یمن دانستهاند. ولی یاقوت حموی در ذیل کلمه بثنه گوید: بثنه نام ناحیهای از نواحی دمشق است و برخی گفتهاند که نام دهی است میان دمشق و أذرعات و حضرت ایوب اهل آنجا بوده است. طبری نیز نقل کرده که بثنه شام همگی از آن ایوب بود و شخص دیگری در اموال و املاک آنجا با وی شریک نبوده است[۸].
- همسر آن حضرت را - که در قرآن اشارهای اجمالی به داستانش شده و در روایات به تفصیل سرگذشت او را نقل کردهاند- برخی دختر یعقوب و نامش را لیا یا الیا ذکر کردهاند. در برخی از تواریخ دختر میشا بن یوسف و نامش را ماخیر و در نقل دیگری رحمه دختر أفرائیم بن یوسف نوشتهاند. عبدالوهاب نجار در رد قول اول گفته است: یعقوب دختری به نام لیا نداشته که همسر ایوب باشد[۹].[۱۰]
کنیهها و القاب
خاندان و فرزندان
آل ایوب
شمایل و صفات ظاهری
صفات و ویژگیهای شخصیتی
صبر ایوب
قوم و محل سکونت
قوم ایوب
سرگذشت تاریخی
نبوت و رسالت
امامت و ولایت
علم ویژه الهی
عصمت
فضایل و مناقب
سیره
اصحاب
مخالفان و دشمنان
رحلت و محل دفن
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ و دستهای گیاه در کف بگیر و با آن (یکبار همسرت را) بزن و سوگند مشکن؛ به راستی ما او را شکیبا یافتیم. نیکو بنده بود که اهل بازگشت (و توبه) بود؛ سوره ص، آیه: ۴۴.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگنامه دینی، ص۴۱.
- ↑ ﴿إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِيِّينَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَوْحَيْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَعِيسَى وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَارُونَ وَسُلَيْمَانَ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا﴾ «ما به تو همانگونه وحی فرستادیم که به نوح و پیامبران پس از وی، و به ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط و عیسی و ایوب و یونس و هارون و سلیمان وحی فرستادیم و به داود زبور دادیم» سوره نساء، آیه ۱۶۳.
- ↑ ﴿وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ * وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ﴾ «و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیشتر راهنمایی کرده بودیم- و داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش میدهیم * و زکریا و یحیی و عیسی و الیاس را (نیز)؛ آنان همه از شایستگان بودند» سوره انعام، آیه ۸۴-۸۵.
- ↑ رسولی محلاتی، سید هاشم، تاریخ انبیاء ص ۳۲۵.
- ↑ قصص الانبیاء ص۳۴۹.
- ↑ مروج الذهب، ج۱، ص۲۸؛ طبری ج۱، ص۲۲۶؛ تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۳۶. در اسامی اجداد آن حضرت در کتابهای مزبور اختلافی هم به چشم میخورد که آن چه در بالا تقل کردیم، متن کتاب مروج الذهب است.
- ↑ معجم یاقوت، ج۱، ص۳۳۸.
- ↑ قصص الانبیاء، ص۳۵۲.
- ↑ رسولی محلاتی، سید هاشم، تاریخ انبیاء ص ۳۲۵.