بشر بن حسین هلالی اصفهانی
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد
آشنایی اجمالی
بشر بن الحسین[۱]، در یک سند روایت تفسیر کنز الدقائق و به گزارش از کتاب تأویل الآیات الظاهرة آمده است:
«حَدَّثَنَا اَلْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ حَجَّاجِ بْنِ يُوسُفَ عَنْ بِشْرِ بْنِ اَلْحُسَيْنِ عَنْ اَلزُّبَيْرِ بْنِ عَدِيٍّ عَنِ اَلضَّحَّاكِ عَنِ اِبْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ : فِي قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ ﴿إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُمْ بُنْيَانٌ مَرْصُوصٌ﴾[۲] قَالَ قُلْتُ لَهُ مَنْ هَؤُلاَءِ قَالَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَ حَمْزَةُ أَسَدُ اَللَّهِ وَ أَسَدُ رَسُولِهِ وَ عُبَيْدَةُ بْنُ اَلْحَارِثِ وَ اَلْمِقْدَادُ بْنُ اَلْأَسْوَدِ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ»[۳].[۴]
شرح حال راوی
أبو محمد بشر بن الحسین الأصبهانی یعنی راوی کتاب زبیر بن عدی مراد است[۵] که از راویان سنّی مذهب بوده و نامش در کتاب‌های رجالی اهل سنت، با لقب «الهلالی» ثبت گردیده است[۶].
بشر بن الحسین در اصل اهل مدینه بود[۷] و سپس به اصفهان آمد و در آنجا سکنا گزید و از محدثان آن سرزمین به شمار آمد [۸].[۹]
طبقه راوی
تاریخ ولادت و وفات بشر بن الحسین دقیق مشخص نیست و تنها ذکر شده که وی پس از سال ۲۰۰ هجری قمری وفات کرده است[۱۰].
از سوی دیگر، وفات استادش (زبیر بن عدی) در سال ۱۳۱ هجری قمری[۱۱] بوده است؛ اگر بشر بن الحسین، اواخر عمر استادش را ادراک کرده و دست کم بیست سال داشته باشد، نزدیک به صد سال عمرش می‌شود.[۱۲]
استادان و شاگردان راوی
بشر بن الحسین از کسانی همچون زبیر بن عدی، انس بن مالک و عبدالرحمن بن عبدالله بن دینار روایت کرده که از استادان حدیثی وی شمرده می‌شوند.
یحیی بن أبی بکیر، محمد بن زیاد الکلبی، احمد بن سلیمان المروزی و حجاج بن یوسف بن قتیبه نیز از بشر بن الحسین روایت کرده‌اند که از شاگردان حدیثی وی به شمار می‌روند[۱۳].[۱۴]
مذهب راوی
بشر بن الحسین، از راویان سنّی بوده، گرچه روایات فضائل اهل بیت(ع) را نیز نقل کرده است؛ نمونه‌ها:
- «أَخْبَرُونَا عَنْ أَبِي بَكْرٍ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْحُسَيْنِ اَلسَّبِيعِيِّ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ اَلْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عُفَيْرٍ اَلْأَنْصَارِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا حَجَّاجُ بْنُ يُوسُفَ قَالَ: حَدَّثَنَا بِشْرُ بْنُ اَلْحُسَيْنِ ، عَنِ اَلزُّبَيْرِ بْنِ عَدِيٍّ عَنِ اَلضَّحَّاكِ عَنِ اِبْنِ عَبَّاسٍ : فِي قَوْلِهِ تَعَالَى: ﴿السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ﴾[۱۵] قَالَ: عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ، وَ حَمْزَةُ وَ عَمَّارٌ ، وَ أَبُو ذَرٍّ ، وَ سَلْمَانُ وَ مِقْدَادٌ»[۱۶].
- «حَدَّثُونَا عَنْ أَبِي بَكْرٍ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْحُسَيْنِ بْنِ صَالِحٍ اَلسَّبِيعِيِّ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ اَلْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُفَيْرٍ اَلْأَنْصَارِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا اَلْحَجَّاجُ بْنُ يُوسُفَ قَالَ: حَدَّثَنَا بِشْرُ بْنُ اَلْحُسَيْنِ، عَنِ اَلزُّبَيْرِ بْنِ عَدِيٍّ عَنِ اَلضَّحَّاكِ عَنِ اِبْنِ عَبَّاسٍ : فِي قَوْلِهِ تَعَالَى: ﴿وَبَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ﴾[۱۷] قَالَ: نَزَلَتْ فِي عَلِيٍّ وَ سَلْمَانَ»[۱۸].[۱۹]
جایگاه حدیثی راوی
رجالیان اهل سنت، به تضعیف راوی پرداخته و تعبیرات تندی را درباره‌اش به کار برده‌اند؛ مانند " كذّاب"[۲۰]، "متروك"[۲۱]، "ضعيف"[۲۲]، "فيه نظر"[۲۳]، "عامّة حديثه ليس بمحفوظ"[۲۴]، "أحاديثه مائة حديث لا يصح منها شيء"[۲۵]، "روى عن الزبير ابن عدي بنسخة موضوعة"[۲۶]، الگو:عرب[۲۷]، "لا ينظر في شيء رواه عن الزبير إلا على جهة التعجب"[۲۸] و "يكذب على الزبير"[۲۹].
سمعانی: "وأبو محمد بشر بن الحسين الأصبهاني الهلالي يروي عن الزبير بن عدي بنسخة موضوعة ما لكثير حديث منها أصل يرويها عن الزبير، عن أنس شبيها بمائة وخمسين حديثا مسانيد كلها وإنما سمع الزبير من أنس حديثا واحداً"[۳۰].
یادآوری: از اسباب رفتار تند رجالیان سنّی با بشر بن الحسین، روایاتی است که در فضائل امیر مؤمنان(ع) نقل کرده است که نمونه‌هایی گذشت و اکنون حدیث طیر مَشوی یاد می‌شود:
«...عَنِ اَلزُّبَيْرِ بْنِ عَدِيٍّ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: أُهْدِيَ إِلَى رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ طَيْرٌ مَشْوِيٌّ فَلَمَّا وُضِعَ بَيْنَ يَدَيْهِ قَالَ اَللَّهُمَّ اِئْتِنِي بِأَحَبِّ خَلْقِكَ إِلَيْكَ حَتَّى يَأْكُلَ مَعِي مِنْ هَذَا اَلطَّيْرِ قَالَ فَقُلْتُ فِي نَفْسِي اَللَّهُمَّ اِجْعَلْهُ رَجُلاً مِنَ اَلْأَنْصَارِ قَالَ فَجَاءَ عَلِيٌّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَقَرَعَ اَلْبَابَ قَرْعاً خَفِيفاً فَقُلْتُ مَنْ هَذَا فَقَالَ عَلِيٌّ فَقُلْتُ إِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ عَلَى حَاجَةٍ فَانْصَرَفَ قَالَ فَرَجَعْتُ إِلَى رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ هُوَ يَقُولُ اَلثَّانِيَةَ اَللَّهُمَّ اِئْتِنِي بِأَحَبِّ خَلْقِكَ إِلَيْكَ يَأْكُلْ مَعِي مِنْ هَذَا اَلطَّيْرِ فَقُلْتُ فِي نَفْسِي اَللَّهُمَّ اِجْعَلْهُ رَجُلاً مِنَ اَلْأَنْصَارِ قَالَ فَجَاءَ عَلِيٌّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَقَرَعَ اَلْبَابَ فَقُلْتُ أَ لَمْ أُخْبِرْكَ أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ عَلَى حَاجَةٍ فَانْصَرَفَ فَرَجَعْتُ إِلَى رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ هُوَ يَقُولُ اَلثَّالِثَةَ اَللَّهُمَّ اِئْتِنِي بِأَحَبِّ خَلْقِكَ إِلَيْكَ يَأْكُلْ مَعِي مِنْ هَذَا اَلطَّيْرِ قَالَ فَجَاءَ عَلِيٌّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَضَرَبَ اَلْبَابَ ضَرْباً شَدِيداً فَقَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ اِفْتَحْ اِفْتَحْ اِفْتَحْ قَالَ فَلَمَّا نَظَرَ إِلَيْهِ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ قَالَ اَللَّهُمَّ وَ إِلَيَّ اَللَّهُمَّ وَ إِلَيَّ اَللَّهُمَّ وَ إِلَيَّ قَالَ فَجَلَسَ مَعَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ فَأَكَلَ مَعَهُ مِنَ اَلطَّيْرِ »[۳۱].[۳۲]
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: أ. منابع شیعی: تنقیح المقال، ج۱۲، ص۲۵۳، ش۳۰۳۷؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۲۹، ش۲۱۱۰. ب. منابع سنّی: التاریخ الکبیر، ج۲، ص۷۱، ش۱۷۲۶؛ ضعفاء العقیلی، ج۱، ص۱۴۱، ش۱۷۲؛ الجرح و التعدیل، ج۲، ص۳۵۵، ش۱۳۵۰؛ الثقات (ابن حبان)، ج۸، ص۱۸۵؛ الکامل (ابن عدی)، ج۲، ص۱۰، ش۲۴۸؛ طبقات المحدثین بأصبهان، ج۱، ص۳۸۴، ش۴۸؛ المغنی فی الضعفاء، ج۱، ص۱۶۱، ش۸۹۸؛ میزان الاعتدال، ج۱، ص۳۱۵، ش۱۱۹۲؛ لسان المیزان، ج۲، ص۲۱؛ تاریخ الإسلام، ج۱۴، ص۷۶؛ الأنساب (سمعانی)، ج۵، ص۶۵۷؛ ذکر أخبار إصبهان، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ «بی‌گمان خداوند کسانی را دوست می‌دارد که در راه او صف زده کارزار می‌کنند چنان که گویی بنیادی به هم پیوسته (و استوار) اند» سوره صف، آیه ۴.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۳، ص۲۲۲ به گزارش از تأویل الآیات الظاهره، ص۶۶۰، ش۹.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 527.
- ↑ بشر بن الحسین الأصبهانی راوی نسخة الزبیر بن عدی. (المغنی فی الضعفاء، ج۱، ص۱۶۱، ش۸۹۸)؛ بشر بن الحسین الأصبهانی صاحب الزبیر بن عدی. (میزان الإعتدال، ج۱، ص۳۱۵، ش۱۱۹۲)؛ یروی بشر بن الحسین عن الزبیر نسخة موضوعة شبیها بمائة و خمسین حدیث. (المجروحین (ابن حبان)، ج۱، ص۱۹۰).
- ↑ بشر بن الحسین أبو محمد الأصبهانی الهلالی صاحب الزبیر بن عدی. (التاریخ الکبیر، ج۲، ص۷۱، ش۱۷۲۶؛ لسان المیزان، ج۲، ص۲۱) سمعانی: الهلالی: بکسر الهاء، هذه النسبة إلی بنی هلال، و هی قبیلة نزلت الکوفة، و المنتسب إلیها... أبو محمد بشر بن الحسین الأصبهانی الهلالی، یروی عن الزبیر بن عدی. (الأنساب (سمعانی)، ج۱۳، ص۴۴۰ - ۴۴۲، ش۵۲۷۴).
- ↑ من أهل المدینة. (طبقات المحدثین بأصبهان، ج۱، ص۳۸۴، ش۴۸).
- ↑ ر.ک: طبقات المحدثین بأصبهان، ج۱، ص۳۸۴؛ ذکر أخبار إصبهان، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 528.
- ↑ توفی بعد المائتین. (طبقات المحدثین بأصبهان، ج۱، ص۳۸۴، ش۴۸).
- ↑ مات الزبیر بالری سنة إحدی و ثلاثین و مائة. (الثقات (ابن حبان)، ج۴، ص۲۶۲).
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 528-529.
- ↑ ر.ک: تاریخ الإسلام، ج۱۴، ص۷۶.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 529.
- ↑ سوره توبه، آیه ۱۰۰.
- ↑ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۱، ص۳۳۵، ح۳۴۳.
- ↑ سوره حج، آیه ۳۴.
- ↑ شواهد التنزیل، ج۱، ص۵۱۹، ح۵۵۰.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 529-530.
- ↑ مجمع الزوائد، ج۱، ص۵۹.
- ↑ الدرایة فی تخریج أحادیث الهدایه، ج۲، ص۲۲۵؛ فیض القدیر، ج۵، ص۴۳۶.
- ↑ الکامل (ابن عدی)، ج۲، ص۱۱، ضمن ش۲۴۸.
- ↑ الکامل (ابن عدی)، ص۱۰، ش۲۴۸.
- ↑ میزان الاعتدال، ج۱، ص۳۱۵، ش۱۱۹۲.
- ↑ میزان الاعتدال، ج۱، ص۳۱۶، ضمن ش۱۱۹۲.
- ↑ المجروحین (ابن حبان)، ج۱، ص۱۹۰.
- ↑ مشاهیر علماء الأمصار، ص۲۰۴، ش۹۹۲.
- ↑ فیض القدیر، ج۵، ص۴۶۱، ذیل ح۷۵۸۹.
- ↑ المغنی فی الضعفاء، ج۱، ص۱۶۱، ش۸۹۸.
- ↑ الأنساب (سمعانی)، ج۱۳، ص۴۴۲، ضمن ش۵۲۷۴.
- ↑ المناقب (ابن المغازلی)، ص۱۳۸، ح۱۶۷؛ عمدة عیون صحاح الأخبار، ص۲۴۶، ح۳۷۳.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 531-532.