عمل‌گرایی
عمل‌گرایی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عمل‌گرایی در نهج البلاغه - عمل‌گرایی در فقه سیاسی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
در قرآن و روایات معصومان (ع) هر جا سفارش به عمل کرده‌اند، مراد از آن، سوق و میل به‌سوی عمل نیک، خیر و شایسته است. عمل شامل چیزی است که به نوعی دارای سود و ارزش دنیوی یا اخروی است و در فرهنگ دینی به‌عنوان "عمل صالح" از آن نام برده شده است[۱].
آثار و موانع عمل‌گرایی
آثار مترتب بر عمل و عمل‌گرایی از دیدگاه قرآن عبارت‌اند از: بخشش گناهان[۲]، حیات طیبه[۳]، محبوب شدن در دل‌ها[۴]، خلافت در زمین[۵]، مستجاب شدن دعا[۶]، امنیت از ترس‌های قیامت[۷]، پاداش مضاعف[۸] و جاودان[۹] و... . از موانع عمل‌گرایی، پیروی از هوا[۱۰]، استکبار[۱۱]، شرک عبادی[۱۲] و حب دنیا[۱۳] است[۱۴].
ضرورت عمل‌گرایی
تکیه‌گاه تعلیم و تربیت اسلامی، عمل است. اسلام انسان را متوجه می‌کند که سرنوشت او را عمل تعیین خواهد کرد. هر عمل نیز در فرایند انجام آن، سه ویژگی دارد: خوب بودن عمل، نیت خالص داشتن و مراقبت از کیفیت عمل. یعنی عمل بیش از آن‌که به اندازه و مقدار آن مربوط باشد، به کیفیت و چگونگی آن ارتباط دارد[۱۵].
با این توضیحات معلوم شد که مراد از عمل‌گرایی اهتمام به انجام کار و افعالی است که به صورت عبادت یا غیر آن وضع شده و مورد رضایت خداوند متعال است. یعنی سعادت انسان فقط با علم و دانستن کامل نمی‌شود، بلکه در بینش اسلامی علم مقدمه عمل و همراه با آن است. بنابراین نباید به صرف علم و دانسته‌ها دل‌خوش بود، بلکه اثر این علوم به هنگام عمل به آن‌ها ظاهر می‌شود. حضرت علی (ع) در ضرورت عمل‌گرایی می‌فرماید: آن عمل وی او را به جایی نرساند و نسب او وی را پیش نراند[۱۶][۱۷].
علم و یقین، منشأ عمل
هر عملی که از انسان سر می‌زند، باید از علم و یقین منشأ گرفته باشد، امام علی (ع) در این‌باره فرمود: دانش خود را نادانی نینگارید و یقین را گمان نپندارید؛ چون دانستید دست به کار آرید و چون یقین کردید، پا پیش گذارید[۱۸][۱۹].
منشور عمل مؤمن
حضرت علی (ع)، هشت عمل مؤمن را می‌ستاید:خوشا آن‌که خود را خوار انگاشت و کسبی پاکیزه داشت و نهادش را از بدی بپرداخت و خوی خود را نیکو ساخت و زیادت مالش را بخشید و زبان را از فزون‌گویی درکشید و شر خود را به مردم نرساند و سنت، او را کافی بود و خود را به بدعت منسوب نگرداند[۲۰].[۲۱]
منابع
پانویس
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 592.
- ↑ ﴿ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾؛ سوره عنکبوت، آیه ۷ و ﴿ إِلاَّ مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلا صَالِحًا فَأُولَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ﴾؛ سوره فرقان، آیه ۷۰
- ↑ ﴿مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ﴾؛ سوره نحل، آیه ۹۷
- ↑ ﴿ إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا ﴾؛ سوره مریم، آیه ۹۶
- ↑ ﴿ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ﴾؛ سوره نور، آیه ۵۵
- ↑ ﴿وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَيَزِيدُهُم مِّن فَضْلِهِ وَالْكَافِرُونَ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ ﴾؛ سوره شوری، آیه ۲۶
- ↑ ﴿وَمَن يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلا يَخَافُ ظُلْمًا وَلا هَضْمًا﴾؛ سوره طه، آیه ۱۱۲
- ↑ ﴿ وَمَا أَمْوَالُكُمْ وَلا أَوْلادُكُم بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِندَنَا زُلْفَى إِلاَّ مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ لَهُمْ جَزَاء الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِي الْغُرُفَاتِ آمِنُونَ ﴾؛ سوره سبأ، آیه ۳۷
- ↑ ﴿إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ ﴾؛ سوره تین، آیه ۶
- ↑ ﴿فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا إِلاَّ مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلا يُظْلَمُونَ شَيْئًا ﴾؛ سوره مریم / ۵۹ – ۶۰
- ↑ ﴿إِنَّ الَّذِينَ آمَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ آمَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ ازْدَادُواْ كُفْرًا لَّمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلاَ لِيَهْدِيَهُمْ سَبِيلاً ﴾؛ سوره نساء، آیه ۱۳۷
- ↑ ﴿قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يُوحَى إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَن كَانَ يَرْجُو لِقَاء رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلا صَالِحًا وَلا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا ﴾؛ سوره کهف، ۱۱۰
- ↑ ﴿وَمَا أَمْوَالُكُمْ وَلا أَوْلادُكُم بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِندَنَا زُلْفَى إِلاَّ مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ لَهُمْ جَزَاء الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِي الْغُرُفَاتِ آمِنُونَ﴾؛ سوره سبأ، آیه ۳۷
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 593.
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 593.
- ↑ «مَنْ أَبْطَأَ بِهِ عَمَلُهُ، لَمْ يُسْرِعْ بِهِ [حَسَبُهُ] نَسَبُهُ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۳
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 593.
- ↑ «لَا تَجْعَلُوا عِلْمَكُمْ جَهْلًا، وَ يَقِينَكُمْ شَكّاً؛ إِذَا عَلِمْتُمْ فَاعْمَلُوا، وَ إِذَا تَيَقَّنْتُمْ فَأَقْدِمُوا»؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۷۴
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 593.
- ↑ «طُوبَى لِمَنْ ذَلَّ فِي نَفْسِهِ، وَ طَابَ كَسْبُهُ، وَ صَلَحَتْ سَرِيرَتُهُ، وَ حَسُنَتْ خَلِيقَتُهُ، وَ أَنْفَقَ الْفَضْلَ مِنْ مَالِهِ، وَ أَمْسَكَ الْفَضْلَ مِنْ لِسَانِهِ، وَ عَزَلَ عَنِ النَّاسِ شَرَّهُ، وَ وَسِعَتْهُ السُّنَّةُ، وَ لَمْ يُنْسَبْ إلَى الْبِدْعَةِ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۱۲۳
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 593.