مقام تفسیری امام علی

موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

سیره‌نگاران و تفسیرپژوهان، جایگاه امام علی(ع) را در تفسیر قرآن، بس ممتاز دانسته‌اند. کثرت روایات تفسیریِ نقل شده از آن حضرت و نیز بررسی‌های تفسیری ایشان، تردیدی باقی نمی‌گذارد که امام در تفسیر قرآن سرآمد بوده است. امام علی(ع) از زمره اهل ذکر است؛ همانان که خداوند مردم را برای دست‌یابی به حقیقت معارف دین، به آنان ارجاع داده است: ﴿وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ * بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ...﴾^[۱].

سیاق آیه نشان می‌دهد که در صدد اثبات حقانیت پیامبر(ص) است؛ بنابراین، مراد از ذکر، باید کتاب آسمانی باشد و مراد از اهل ذکر، کسانی باشند که بتوانند شواهد کافی برای اثبات امکان و حق بودن نبوت بشر ارائه دهند. با این بیان، این کسان، در درجه نخست، اهل کتاب‌های آسمانی هستند؛ همانان که در جزیرة‌العرب حضور داشتند و می‌توانستند مشرکانِ منکر نبوت بشر را قانع کنند که نه تنها امکان نبوت بشر وجود دارد، بلکه واقع نیز شده است. در عین حال، اهل ذکر می‌توانند اعم از افراد موجود در منطقه نزول قرآن باشند. این عنوان می‌تواند شامل همه کسانی باشد که دارای کتاب آسمانی‌اند؛ از جمله قرآن؛ همان‌گونه که پاره‌ای از مفسران نیز به آن تصریح کرده‌اند^[۲]. در این صورت، آیه به گروه و مورد منحصری، مخصوص نیست و شامل هر اهل ذکری می‌شود. بنابراین اهل ذکر، به تناسب مقام، همه کسانی خواهند بود که توانایی فهم درست کلام الهی را دارند. چون مورد سؤال و ذکر، بسیار مهم است، اهل ذکر باید به حقایق قرآن آشنا باشد. مطابق آیه، پیامبر(ص) در رتبه اولِ اهل ذکر است و با توجه به حدیث ثقلین، که اهل بیت(ع) در آن قرین قرآن شمرده شده‌اند، اهل بیت(ع) و پیش از همه امیرمؤمنان(ع) -اهل ذکرند^[۳]. در چند روایت نقل شده از امامان(ع) نیز خاندان پیامبر(ص) اهل ذکر شمرده شده‌اند^[۴].^[۵]

منابع

مرادی، محمد، مقاله «روش تفسیر قرآن»، دانشنامه امام علی ج۱

پانویس

↑ «و ما پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم؛ اگر نمی‌دانید از اهل ذکر (آگاهان) بپرسید *(آنان را) با برهان‌ها (ی روشن) و نوشته‌ها (فرستادیم) و بر تو قرآن را فرو فرستادیم تا برای مردم آنچه را که به سوی آنان فرو فرستاده‌اند روشن گردانی و باشد که بیندیشند» سوره نحل، آیه ۴۳-۴۴.
↑ آلوسی، سیدمحمود، روح المعانی، ج۸، ص۲۱۸.
↑ ر.ک: طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱۲، ص۲۸۵.
↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۱۰ - ۲۱۱؛ عیاشی سمرقندی، تفسیر العیاشی، ج۲، ص۲۶۰؛ محدث نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل، ج۱۷، ص۲۶۹ - ۲۷۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۹، ص۱۲۵.
↑ مرادی، محمد، مقاله «روش تفسیر قرآن»، دانشنامه امام علی ج۱ ص ۲۳۲.

[1] «و ما پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم؛ اگر نمی‌دانید از اهل ذکر (آگاهان) بپرسید *(آنان را) با برهان‌ها (ی روشن) و نوشته‌ها (فرستادیم) و بر تو قرآن را فرو فرستادیم تا برای مردم آنچه را که به سوی آنان فرو فرستاده‌اند روشن گردانی و باشد که بیندیشند» سوره نحل، آیه ۴۳-۴۴.

[2] آلوسی، سیدمحمود، روح المعانی، ج۸، ص۲۱۸.

[3] ر.ک: طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱۲، ص۲۸۵.

[4] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۱۰ - ۲۱۱؛ عیاشی سمرقندی، تفسیر العیاشی، ج۲، ص۲۶۰؛ محدث نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل، ج۱۷، ص۲۶۹ - ۲۷۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۹، ص۱۲۵.

[5] مرادی، محمد، مقاله «روش تفسیر قرآن»، دانشنامه امام علی ج۱ ص ۲۳۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]