ابوعقیل انصاری در قرآن
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ابوعقیل انصاری است. ابوعقیل انصاری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوعقیل انصاری در قرآن - ابوعقیل انصاری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
حثجاث یا حثحاث، معروف به صاحب‌الصاع از تیره بنی‌انیف اراشی[۱] و از هم پیمانان بنی عمرو بن عوف[۲]. طبری به نقل از قتاده، نامش را حبحاب، و شیخ طوسی حجاب بن عثمان ذکر کرده است [۳] که گویا طبق نقل طبری، تصحیف "حبحاب ابوعقیل" باشد؛ چنان‌که دو نام اوّل نیز تصحیف یک نام است. وی از مسلمانان تهی‌دست بود [۴] و با کارگری، امرار معاش می‌کرد.[۵] از زندگی و مرگ وی اطلاع چندانی در دست نیست.
گروهی از مفسّران، جمله 
وَالَّذِينَ لَا يَجِدُونَ إِلَّا جُهْدَهُمْ
در آیه الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ وَالَّذِينَ لَا يَجِدُونَ إِلَّا جُهْدَهُمْ فَيَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اللَّهُ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ[۶] را درباره ابوعقیل دانسته‌اند.
در نقلی از ابن‌عباس، ربیع بن‌انس[۷] و قتاده [۸] آمده است که وقتی رسول‌خدا a مؤمنان را به آوردن صدقه تشویق کرد، برخی از آنان صدقاتی آوردند که مورد تمسخر منافقان قرار گرفت و از سوی آنان به ریا متهم شدند. ابوعقیل نیز یک صاع (حدود سه کیلو) خرما آورد و گفت: جز ۲ صاع خرما چیزی نداشتم که آن را نیز شب پیشین با آب‌کشی برای نخلستانی، مُزد گرفتم. یک صاع را برای خانواده‌ام نگه داشتم و دیگری را برای شما آوردم. منافقان با استهزای وی گفتند: خداوند از این صدقه ابوعقیل بی‌نیاز است.[۹] به دنبال آن، آیه پیشین نازل شد و آنان را توبیخ کرد و به عذاب الهی وعده‌شان داد. بخاری با نقل این جریان از ابن‌مسعود، مقدار صدقه ابوعقیل را نصف صاع ذکر کرده [۱۰] و میبدی با توجه به سیاق آیات، زمان پرداخت آن را در آستانه عزیمت پیامبر a به تبوک و برای تأمین هزینه جنگ دانسته است[۱۱][۱۲]
منابع
پانویس
- ↑ الاستیعاب، ج۴، ص۲۷۹؛ الاصابه، ج۷، ص۲۳۳.
- ↑ جامع‌البیان، مج۶، ج۱۰، ص۲۴۸؛ الاستیعاب، ج۴، ص۲۷۹.
- ↑ التبیان، ج۵، ص۲۶۶.
- ↑ جامع‌البیان، مج۶، ج۱۰، ص۲۴۸؛ کشف‌الاسرار، ج۴، ص۱۸۱.
- ↑ جامع‌البیان، مج۶، ج۱۰، ص۲۴۸؛ التبیان، ج۵، ص۲۶۶.
- ↑ «آنان که به مؤمنان داوطلب دادن صدقه‌ها و به کسانی که جز توان (اندک) خود چیزی (برای دادن صدقه) نمی‌یابند طعنه می‌زنند و آنان را به ریشخند می‌گیرند، خداوند به ریشخندشان می‌گیرد و عذابی دردناک خواهند داشت» سوره توبه، آیه ۷۹.
- ↑ الاستیعاب، ج۴، ص۲۷۹ـ۲۸۰.
- ↑ اسباب النزول، ص۲۱۰؛ التبیان، ج۵، ص۲۶۶.
- ↑ السیرة النبویه، ج۴، ص۵۵۱؛ جامع‌البیان، مج۶، ج۱۰، ص۲۵۰.
- ↑ صحیح البخاری، ج۵، ص۲۴۵، ح۴۶۶۸.
- ↑ کشف‌الاسرار، ج۴، ص۱۸۱.
- ↑ اسماعیلی، اسماعیل، مقاله «ابوعقیل انصاری»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۲، ص 42-43.