منشأ عصمت در قرآن

این مدخل زیرشاخهٔ بحث منشأ عصمت است. منشأ عصمت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: منشأ عصمت در قرآن - منشأ عصمت در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبط

عوامل بسترهای عصمت از نظر قرآن

بر اساس آموزه‌های وحیانی قرآن، عصمت ذاتی و تفضلی برای شماری از انسان‌هاست؛ زیرا آنان مأموریت و وظایفی را از سوی خدا به عهده دارند که لازمه آن مأموریت و رسالت داشتن عصمت است.

از نظر قرآن، مهم‌ترین عامل و زمینه‌ساز برای تحقق عصمت در فردی اموری چند از جمله موارد زیر است:

1. رحمت رحیمی: رحمت رحیمی فراتر از رحمت رحمانی تنها به شماری از افراد از جمله مؤمنان تعلق می‌‌گیرد، در حالی که همه موجودات هستی از رحمت رحمانی برخوردار هستند. از نظر قرآن، رحمت خاص رحیمی موجب می‌‌شود تا شخصی دارای عصمت شود.
2. تفضل الهی: فضل به دو دسته ذاتی و پاداشی اکتسابی تقسیم می‌‌شود. برخی از فضل‌های الهی برای مسئولیت‌ها و مأموریت‌های خاص به افراد داده می‌‌شود؛ چنان که تفضل مرد بر زن برای قوامیت و مدیریت خانه و انفاق است؛ همچنین خدا انسان را بر بسیاری از موجودات فضیلت بخشیده تا در جایگاه خلافت قرار گیرد؛ همچنین تفضل پیامبران بر دیگر افراد بشر برای مأموریت رسالت و پیامبری است. البته این تفضل حتی در میان پیامبران خدا نیز یک سطح و مرتبه نیست؛ زیرا مأموریت‌های آنان با هم در برخی از امور و مسائل فرق دارد. از نظر قرآن، مأموریت خاص برای این دسته از نوع بشر به عنوان انبیاء یا رسولان موجب شده تا برای آنان عصمت خاص قرار داده شود تا به مأموریت خویش بپردازند.
3. اراده الهی: از نظر آموزه‌های وحیانی قرآن، اراده الهی به این تعلق گرفته تا عصمت برای گروهی از جمله امام معصوم(ع) قرار داده شود. البته باید توجه داشت که اراده الهی تابع مشیت الهی است که آن نیز تابع حکمت الهی است؛ حکمت الهی همان اهداف غایی است که برای هر مخلوقی قرار داده شده است. هدف غایی برای انسان عبودیت ارادی و اختیاری است که بدان متاله و خدایی شده در مقام مظهریت در ربوبیت به خلافت می‌‌پردازد. به هر حال، اراده مبتنی بر مشیت حکیمانه الهی است که عصمت را برای معصومان از امامان ثابت گردانیده است.
4. ربوبیت الهی: از نظر قرآن، مقام ربوبیت خدا موجب می‌‌شود تا خدا برای تحقق اهداف حکیمانه، به پرورش بپردازد و در مقام ربوبیت اقداماتی در همه ابعاد انجام دهد که از جمله آن ایجاد عصمت برای برخی از بشر است.