احمد بن داوود بن سعید جرجانی فزاری
آشنایی اجمالی
ابویحیی احمد بن داود بن سعید جرجانی فزاری از محدثان بزرگ اهل سنت بود که تشیع اختیار کرد و کتابهایی در ردّ مذهب قبلی خود نوشت.[۱] ابویحیی را صحابی امام جواد[۲] و امام هادی(ع) دانستهاند. اما از ائمه(ع) روایتی نقل نکرده است.[۳] رجالنویسان شیعه جرجانی را از محدثان بزرگ و قابل اعتماد شمردهاند و روایاتش را مربوط به زمان شیعه شدنش میدانند.[۴] در رجال کشی آمده است: وی به خاطر حدیثی که درباره عمر بن خطاب نقل کرد و در اثر سعایت و بدگویی محمد بن یحیی رازی، ابن بغوی و ابراهیم بن صالح، از سوی محمد فرزند طاهر ذوالیمینین حاکم عباسیان در خراسان به هزار ضربه شلاق و قطع دست و پا و زبان و مجازات دار محکوم شد، اما چون ادعا کرد که مقصودش عمر بن شاکر بوده است نه عمر بن خطاب و افرادی نیز به نفع او گواهی دادند، آزاد شد. وی در ردّ حشویّه کتابهای زیادی نوشت و احتجاجاتش خواندنی است.[۵] حشویّه فرقهای از معتزله بودند که به ظواهر قرآن تمسک میکردند و در نتیجه، در مورد خداوند متعال قائل به تجسیم شدند.[۶] در عین حال برخی از معاصرین، جرجانی را شهید،[۷] و محمد بن طاهر را قاتل وی معرفی کردهاند.[۸]
آثار وی عبارتاند از: خلاف عمر بروایة الحشویه، محنة النائبه، (درباره حشویه و رسواییهایشان) مفاخرة البکریة و العمریه، الرد علی الاخبار الکاذبه (شرحی بر ردّ روایات فضایل ساختگی اسلاف حشویه)، مناظرة الشیعی و المرجئی فی المسح علی الخفین و اکل الجری وغیر ذلک الغوغاء من اصناف الامة من المرجئه و القدریه و الخوارج، المتعه و الرجعة و المسح علی الخفّین و اطلاق المتعه (طلاق المتعه/ البغیه) التسویه (در این کتاب اثبات کرده است که عرب و عجم در ازدواج برابرند و کسانی همانند ابن جریح که ازدواج عرب با موالی را حرام دانسته بود، به خطا رفته اند) الصهاکی، فضائح الحشویه، التفویض، الرد علی الحنبلی، الرد علی الشجری، نکاح السکران، الاوائل، طلاق المجنون و استنباط الحشویه.[۹].[۱۰]
منابع
جمعی از پژوهشگران، فرهنگنامه مؤلفان اسلامی ج۱
