میقات در قرآن

این مدخل زیرشاخهٔ بحث میقات است. میقات از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: میقات در قرآن - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

1. ﴿وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلَاثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً...﴾.
2. ﴿وَلَمَّا جَاءَ مُوسَى لِمِيقَاتِنَا...﴾.
3. ﴿وَاخْتَارَ مُوسَى قَوْمَهُ سَبْعِينَ رَجُلًا لِمِيقَاتِنَا...﴾.
4. ﴿فَجُمِعَ السَّحَرَةُ لِمِيقَاتِ يَوْمٍ مَعْلُومٍ﴾.

میقات و میعاد

راغب در مفردات از بعضی نقل می‌کند: «میقات» از ماده «وقت» به معنی وقتی است که برای انجام کاری تعیین شده است و معمولاً بر زمان اطلاق می‌گردد. اما گاهی به مکانی که باید کاری در آن انجام پذیرد، گفته می‌شود، مانند «میقات حج» یعنی مکانی که هیچ کس بدون احرام نمی‌تواند از آنجا بگذرد. در فرهنگ معین می‌خوانیم: میقات گاه؛ محلی که برای اجتماع گروهی در آن، وقت تعیین شده... .

میقات خود در عربی اسم مکان است و احتیاج به پسوند مکان (گاه) ندارد. از آنجا که مفسران میقات را میعاد میگیرند لازم است بدانیم که منظور از آن چیست؟ همین منبع در مورد میعادگاه متذکر می‌شود: جای وعده، وعده گاه... میعاد خود در عربی اسم مکان است. مرحوم آیت‌الله طالقانی در شرح لغات آیه ۱۷ سوره نبأ می‌فرماید: میقات: وعده‌گاه زمانی، هنگام سر رسید با آغاز کار، به محل و مکان نیز به اعتبار زمان گفته می‌شود.

در اینجا نوشته کتاب «لغت‌شناسی و مقایسه قرآن کریم» را هم ذکر می‌کنیم: میقات؛ وقت معین برای کاری و وعده وقت دار و نیز مکانی که معین شده برای عملی، مثل موافقت حج که مکان‌هایی است برای احرام بستن... از ظاهر سخنان برخی از بزرگان و علما همچنین بر می‌آید که نامبرده «میقات» را نزدیک به معنای کلمه وقت گرفته است. صاحب تفسیر روان جاوید در ذیل آیات فوق گفته است: میقات زمان یا مکان مقرر است.

صاحب تفسیر احسن الحدیث گفته است: مراد از میقات ظاهراً مکان گفتگو است. با عنایت به مطالب پیش گفته روشن می‌شود که میقات در این آیات مکان گفتگوست. مکانی که حضرت موسی(ع) در آنجا درگیر تقاضای بنی اسرائیل برای مشاهده پروردگار بود.

دلیل رفتن موسی به میقات

«حدود چهار هزار سال پیش سرزمین پر خاطره مصر محل برخورد حق و باطل بود و به مصداق لکل فرعون موسی پیروان حضرت موسی(ع) با طرفداران فرعون در نبرد شدید فکری و عقدیت به سر می‌برند موسی فرزند عمران از سوی خدا مبعوث شد تا مردمی را که در زیر چنگال فرعون گرفتار و به بند کشیده شده بودند و کوچک‌ترین حرکت و ندای حق‌طلبی از سوی شکنجه گران فرعونی سرکوب و خنثی می‌شد نجات بخشد. آیه ۱۴۲ اعراف اشاره به یکی دیگر از صحنه‌های زندگی بنی اسرائیل و درگیری موسی با آنها اشاره شده است و آن جریان رفتن موسی به میعادگاه پروردگار و گرفتن تورات از طریق وحی و تکلم با خدا می‌باشد که به دنبال آن داستان گوساله پرستی بنی اسرائیل و انحراف از مسیر توحید ذکر شده است. این چهل - روز از آغاز ذیقعده شروع و به دهم ذیحجه (عید قربان) ختم گردیده است.

مکان یابی میقات

با استفاده از آیه‌های قرآنی می‌توان گفت خداوند برای آزمودن بنی اسرائیل ابتدا سی روز حضرت موسی را به کوه دعوت کرد و سپس ده روز دیگر به آن افزود مردمان مفسد بنی اسرائیل موسی(ع) را تحت فشار قرار دادند که خدا را به آنها نشان دهد تا ایمان بیاورند. بالاخره موسی(ع) هفتاد نفر از آنان را با خود همراه کرد تا به میعادگه برد. در قاموس کتاب مقدس آمده است: «لفظ حوریب قصد از کوه سینا می‌باشد... ایدی گوید که نویسندگان الهامی حوریب را چون کوهستان و سینا را چون قله دانسته‌اند. قاموس کتاب مقدس بعد از بیان مواردی دیگر بالاخره اضافه می‌کند: در کمر کوه موسی؛ قله حوریب است که اعراب آن را رأس الصفصافه گویند و چون مسافر از طرف شمال غربی به کوه موسی نزدیک شود از وادی تنگی که در میان کوه‌های عظیم و بلند واقع است عبور نموده در هموار داخل می‌گردد.

برخی کوه حوریب را در قادش برنیع واقع می‌دانند «این مکان در شمال شرقی شبه جزیره سینا حدود ۵۰ مایلی جنوب بئر شبع و در مرز جنوبی سرزمین که خداوند آن را به قوم اسرائیل داده واقع شده است ظاهراً قادش برنیع از شمال به جنوب (Negeb) واقع در صحرای سینا و از جنوب به صحرای فاران واقع در سینا محدود می‌شود. برخی آن را در خلیج عقبه نشان می‌دهند. بندر عقبه همان ایله قدیم است. با همه اینها میقات همان کوهی است که در کتاب مقدس، «حوریب» گفته شده و اعراب آن را رأس الصفصافه نامیده‌اند و در صحرای سیناست.

منابع

1. فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن