میقات

این مدخل زیرشاخهٔ بحث حج است. میقات از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: میقات در قرآن - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

میقات محلی است که احرام از آنجا بسته می‌شود. در زبان عرب، میقات، اسم زمان است که بر مکان اطلاق شده است. آیه شریفه ﴿يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ﴾ دلالت بر زمان معین جهت انجام حج «تمتع، قِران و افراد» دارد همچنین کلمه میقات در آیات دیگر دلالت بر زمان معین می‌کند. بنابراین میقات، اولین محلی است که حاجی اعلام حضور می‌کند و در مقابل خالق یکتا خود را از همه وابستگی‌ها می‌رهاند و با حالتی خالصانه فریاد «لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ‌» سر می‌دهد. پیامبر اکرم(ص) برای افرادی که آهنگ تشرف به حرم الهی دارند، تعیین فرمودند که هرگاه بخواهند به غُرُقگاه حرم خدا وارد شوند، باید در میقات، لباس حضور را که احرام است بپوشند، آن‌گاه مشرّف شوند.

مواقیت شش‌گانه

امام صادق(ع) می‌فرماید: محرم شدن جهت حج و عمره از مواقیت پنج‌گانه‌ای است که رسول خدا آن را معین کرد. سپس فرمود: رسول خدا(ص) برای اهل مدینه و کسانی که از آنجا به مکه می‌روند «ذوالحلیفه» مسجد شجره را و برای آنان که از شامات می‌آیند «جُحفه» را و برای اهل نجد و عراق «وادی عقیق» و برای اهل طائف و آنان که از آن مسیر عبور می‌کنند «قرن المنازل» را و برای اهل یمن و عبورکنندگان از آن مسیر «یلملم» را میقات قرار داد.

علاوه بر میقات‌های پنج‌گانه برای اهالی مکه و یا کسانی که در مکه حضور دارند، مواقیتی نیز برای محرم شدن به احرام عمره تعیین شده است. امام صادق(ع) فرمودند: «کسی که تصمیم دارد از مکه برای برای محرم انجام عمره محرم شود، از جعرانه یا حدیبیه و یا سایر میقات‌ها (که تعیین شده است) محرم شود».

پیامبر اکرم(ص) در روز فتح مکه فرمود: خداوند محترم گردانید این سرزمین مقدس را، روزی که آسمان‌ها و زمین را آفرید و محترم خواهد بود تا روزی که قیامت برپا شود. حلال نشده این حرم برای کسی قبل از من و حلال نشد برای من که بدون احرام وارد شوم مگر ساعتی از روز، و این اجازه برای احدی نیست تا روز قیامت. میقات‌ها شش جاست:

1. مسجد شجره که آن را ذوالحلیفه می‌نامند و مردم مدینه آن محل را به «آبار علی» می‌شناسند؛
2. وادی عقیق؛
3. جحفه؛
4. قرن المنازل؛
5. تلملم؛
6. فخ.

کسانی که منزل آنها از میقات‌های مذکور به مکه نزدیک‌تر باشد، میقاتشان منازل آنهاست و کسانی که از راه دور به مکه می‌روند و از میقات‌های نامبرده عبور نمی‌کنند، باید از محاذات میقات احرام ببندند. مراد از محاذی این است که در مکانی باشد که در حال استقبال قبله، میقات در طرف راست یا چپ واقع شود عرفاً (نه با دقت عقلیه) و آن مکان با میقات عرفا، در یک افق باشند والا با قطع نظر از اتحاد افق، بسیاری از امکنه بعیده با یکی از میقات‌ها محاذی هستند. محاذات حاصل می‌شود با علم و دو شاهد عادل و اگر اینها ممکن نشد، قول کسانی که مطلع هستند و یا از روی قواعد علمیه محاذات را تعیین می‌نمایند، مظنّه کافی است.

احرام قبل از میقات، باطل و حرام است، مگر برای کسی که نذر کرده، یا می‌خواهد فضیلت عمره رجب را درک کند و وقتش تنگ است و اگر بماند تا به میقات برسد ماه رجب می‌گذرد.

انواع میقات

در مبحث حج میقات بر دو قسم است:

1. میقات زمانی: مراد وقت مجاز برای محرم شدن و انجام اعمال حج و عمره است و این زمان در:
   1. عمره مفرده، طول ایام سال است (به‌جز ایام اختصاصی حج) جهت محرم شدن و جهت انجام عمره.
   2. عمره تمتع، طول ماه‌های شوال و ذی‌قعده و نه روز اول ذی‌حجه (تا پیش از ظهر) جهت محرم شدن و جهت انجام عمره.
   3. حج، طول ماه‌های شوال و ذی‌قعده و نه روز اول ذی‌حجه (تا پیش از ظهر) است برای محرم شدن و تا روز دوازدهم یا سیزدهم ذی‌حجه است برای انجام حج (وتا آخر ذی حجه برای برخی از اعمال حج).
2. میقات مکانی: موضع خاص محرم شدن جهت ورود به مکه و جهت انجام حج و عمره است. میقات‌ها متعددند و با توجه به نوع عبادت حج و یا عمره و نیز با توجه به نقطه ورود به حرم متفاوتند و مانند یک خط دایره‌ای اطراف مکه را فرا گرفته‌اند و عبور از این میقات‌ها و یا محاذی آنها (برای مسافر یا ساکن و برای قاصد حج و عمره یا فاقد قصد) بدون احرام، حرام است.

چند نکته درباره میقات

عبور مکلف از میقات بدون احرام، حرام است. اگر به نادانی یا فراموشی مرتکب چنین کاری شد، وقتی فهمید باید برگردد و از میقات محرم شود و اگر وقت تنگ است یا ممکن نیست برایش که برگردد در صورتی که داخل حرم نشده باشد از هر کجا ممکن است محرم شود و اگر داخل حرم شده واجب است اگر می‌تواند از حرم خارج شود و محرم گردد و اگر آن هم ممکن نیست از محل خود محرم شود.

مواقیت مذکور برای احرام بستن حجّ قِران و اِفراد نیز می‌باشد اما برای عمره مفرده اگر در خارج شهر مکه باشد و خواسته باشد عمره مفرده به جا آورد، همین میقات‌هاست، و الّا اگر در مکه باشد و عمره مفرده را بخواهد انجام دهد، باید از مکه خارج شده، در یکی از محل‌هایی که برای عمره مفرده گفتیم رفته و احرام ببندد، اما محل احرام حج تمتع شهر مکه است و افضل این است که در مسجد الحرام و مقام ابراهیم یا حجر اسماعیل باشد.

در میقات‌های شش‌گانه حج می‌توان برای عمره و حج تمتع و عمره مفرده محرم شد، ولی شش نقطه دیگر در اطراف مکه وجود دارند که حدود حرم را با علایمی مشخص می‌کنند. در این میقات‌ها کسانی که داخل مکه هستند می‌توانند برای عمره مفرده محرم شوند. آنها عبارت‌اند از:

1. وادی نخله در شمال شرقی حرم؛
2. جعرانه در شمال حرم؛
3. تنعیم در شمال غربی حرم؛
4. حُدیبیه در مغرب حرم؛
5. اضاءه لِبن در جنوب شرقی حرم؛
6. وادی عُرَنَه در شرق حرم.

منابع

1. محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی
2. تونه‌ای، مجتبی، محمدنامه