چه ویژگی‌های برای دجال شمرده شده است؟ (پرسش)
| چه ویژگی‌های برای دجال شمرده شده است؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل اصلی | مهدویت |
چه ویژگی‌های برای دجال شمرده شده است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
- آقای دکتر ابراهیم شفیعی سروستانی، در کتاب «پرسش از موعود» در این‌باره گفته است:
- «پیش از بررسی ویژگی‌هایی که در روایات برای دجال برشمرده شده است، لازم است یادآور شویم که در منابع روایی شیعه بر خلاف منابع اهل سنت، کمتر به موضوع دجال پرداخته شده است تا آنجا که در کتاب‌هایی مانند الکافی ثقة الاسلام کلینی، کتاب الغیبه نعمانی و الإرشاد شیخ مفید که در آنها روایات فراوانی در مورد نشانه‌های ظهور نقل شده، حتی یک روایت هم درباره دجال نیامده است و مجموع روایاتی که در کمال الدین و تمام النعمة شیخ صدوق و کتاب الغیبه شیخ طوسی در این باره نقل شده است، به ده مورد هم نمی‌رسد. افزون بر این، بیشتر روایت‌هایی که از طریق اهل سنت درباره دجال و ویژگی‌های او نقل شده گرفتار ضعف سند یا افسانه‌پردازی و بیان مطالب عجیب و غریب و دور از ذهن است. با توجه به مطالب یادشده، برخی از نویسندگان معاصر، در اصل وجود دجال یا ویژگی‌های او تردید کرده و در نهایت معتقد به رمزی و کنایه‌ای بودن ویژگی‌های دجال و انطباق نداشتن این ویژگی‌ها بر شخص یا موجود معین و مشخص شده‌اند.
- سید محمد صدر، پس از آنکه دوازده ویژگی دجال را با استفاده از روایات بر می‌شمارد، در بررسی این ویژگی‌ها می‌نویسد: بی‌تردید اگر از مفاهیم رمزی و کنایی این عبارات صرف نظر کنیم هیچ یک از آنها را نمی‌توانیم بپذیریم و نمی‌شود آنها را صحیح دانست؛ زیرا از نظر ضوابط سندی اکثر آنها اخبار واحدی می‌باشند که قابل اعتماد نیستند و اگر از ضوابط سندی نیز صرف نظر کنیم می‌بینیم که در این روایات مطالبی اعجازآمیز به دجال نسبت داده شده است، با اینکه وی شخصی کافر و سرکش و طاغی است و قبلا گفتیم که صدور معجزه از یک شخص کافر ممکن نیست... . با وجود این نقاط ضعف، امر از دو حال خارج نیست. یا باید تمامی این اخبار را مردود بدانیم با اینکه بر یک معنای رمزی و کنایی برخلاف معنای ظاهری حمل کنیم و روشن است که حمل بر معنای رمزی از کنار گذاشتن و مردود دانستن بهتر است[۱].
- یکی دیگر از نویسندگان معاصر نیز پس از بیان روایات دجال، درباره آن تردید کرده و می‌نویسد: ریشه داستان دجال را باید در کتاب مقدس و در بیان نصاری پیدا کرد. بعد از آنکه، اکثر احادیث آن و تفصیلاتش در کتب اهل سنت و به طرق آنهاست. به هر حال، اصل قضیه دجال به طور اجمال، بعید نیست صحت داشته باشد، لیکن تعریفات و توصیفاتی که درباره‌اش شده مدرک قابل اعتمادی ندارد. پس بر فرض اینکه اصل قضیه دجال صحت داشته باشد، اما بدون تردید با افسانه‌هایی آمیخته شده، صورت حقیقی خود را از دست داده است[۲].
- نویسنده کتاب یوم الخلاص (روزگار رهایی) نیز پیش از بررسی روایات مربوط به دجال، می‌نویسد: نگارنده در مورد دجال به نتیجه قطعی نرسیده است؛ زیرا روایاتی که در مورد دجال نقل شده، غالباً مورد اعتماد نیستند و در ضمن آنها مطالبی هست که یقیناً جعلی هستند و متن آنها گواه است بر اینکه سخن معصوم نیست. در این حدیث‌ها ذوق و قریحه جاعلین اثر گذاشته، طبق سلیقه و ذوق آنها جعل شده است و آنچه از رسول گرامی اسلام (ص) نقل شده در میان احادیث جعلی دستگاه خلافت گم شده است و تشخیص آنها بسیار دشوار می‌نماید[۳].
- پس از این مقدمه به بررسی مهم‌ترین ویژگی‌های ظاهری و رفتاری دجال می‌پردازیم. براساس روایات، کافر بودن، ادعای پروردگاری کردن، درنوردیدن سراسر جهان، عمر طولانی داشتن، یک چشم بودن و... از مهم‌ترین ویژگی‌های دجال است. برای روشن‌تر شدن این ویژگی‌ها، چند روایت را که در این زمینه وارد شده است، بررسی می‌کنیم. در یکی از احادیث نبوی، دجال این‌گونه توصیف شده است: من درباره دجال با شما سخن گفتم و بیم آن دارم که شما آن را درک نکنید. دجال مردی کوتاه قد با پاهایی فاصله‌دار و مویی پیچان (مجعد) است، یک چشم بیشتر ندارد و چشم دیگر او به طور کلی محو شده و هیچ برآمدگی و فرو رفتگی از آنان باقی نمانده است. اگر امر او بر شما مشتبه می‌شود بدانید که پروردگار شما یک چشم نیست و شما هرگز پروردگار خود را نمی‌بینید تا اینکه از دنیا بروید[۴]. در این باره همچنین از پیامبر اعظم (ص) نقل شده است که فرمود: دجال کسی است که چشم چپ او نابیناست و در میان پیشانی او نوشته شده است: کافر. بر چشم او ناخنکی[۵] بزرگ است[۶].
- در روایت نبوی دیگری که در منابع روایی شیعه نیز نقل شده است، درباره ویژگی‌های دجال چنین می‌خوانیم: ای مردم! خداوند پیامبری را به رسالت مبعوث نکرد جز آنکه قومش را از دجال ترسانید و خدای تعالی آن را تا به امروز بر شما تاخیر انداخته است و اگر امر بر شما مشتبه شد بدانید که خداوند یک چشم نیست و دجال بر حماری که فاصله بین دو گوشش یک میل است خروج می‌کند و بیشتر پیروان او یهود و زنان و اعرابند و به همه کرانه‌های زمین جز مگه و دو حومه آن و مدینه و دو حومه آن در آید[۷]»[۸].
پرسش‌های وابسته
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ سید محمد صدر، تاریخ غیبت کبری، ترجمه: سید حسن افتخارزاده، چاپ دوم: تهران، نیک معارف، ۱۳۸۲، صص ۶۴۲ و ۶۴۳.
- ↑ ابراهیم امینی، دادگستر جهان، چاپ هجدهم: قم، شفق، ۱۳۷۸، صص ۲۲۵ و ۲۲۶.
- ↑ کامل سلیمان، روزگار رهایی (یوم الخلاص)، ترجمه: علی اکبر مهدی پور، چاپ سوم: تهران آفاق، ۱۳۷۶، ج ۲، ص ۱۱۴۳.
- ↑ الفتن، ج ۲، ص ۵۱۹، ح ۱۴۵۴.
- ↑ "ناخنک" یک ضایعه گوشتی مثلثی شکل است که از سفیدی چشم "ملتحمه" روی سیاهی چشم قرنیه" کشیده می‌شود. این ضایعه در طرف بینی است (ر.ک: http : / / daneshnameh . roshd . ir
- ↑ همان، ح ۱۴۵۵.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمه، ترجمه: منصور پهلوان، ج ۲، ص ۳۱۹؛ بحار الأنوار، ج ۵۲، صص ۱۹۳ و ۱۹۴.
- ↑ شفیعی سروستانی؛ ابراهیم، پرسش از موعود، ص ۱۳۳ -۱۳۶.