بحث:شهادت و جهان شهادت به چه معناست؟ (پرسش)

چیستی شهادت

• از پایه‌های مهم جهان‌شناسی اسلامی، تفکیک میان عالم غیب و عالم شهادت است، شهود و شهادت در مقابل غیبت، به معنای حضور به همراه مشاهده است. گاهی این مشاهده با دیدن حسی است، و گاهی با بصیرت و قلب، اما بیشتر در مورد مشاهدات قلبی به کار می‌‌رود، البته در شهود و شهادت، این مشاهدۀ مستقیم است که موجب‌ علم می‌شود. هر عالَمی تابع اسمی است که از آن ناشی شده است، عالم شهادت از اسم الظاهر حق و عالم غیب از اسم الباطن حق تجلی یافته است.

تقسیم عالم شهادت

• همانطور که غیب به مطلق و نسبی تقسیم می‌‌شود، شهادت نیز چنین است؛ شهادت مطلق، نظیر اصل واقعیت که نسبت به هیچ موجودی غایب و محجوب نیست، اما موجودات مادی و محسوس، گرچه وجود آنها در عالم شهادت قرار دارد، منتها چون بعضی از موجودهای عالم مزبور از برخی دیگر غایب هستند، لذا همه شهادت‌های عالمِ حس از یک غیب نسبی برخوردارند. و نیز ممکن است نسبی بدان معنا باشد که بعضی امور برای برخی افراد پوشیده باشد، ولی همان امر برای فرد دیگری آشکار باشد. باید دانست این تقسیمات در مورد موجودات معنا دارد و الّا برای خداوند همه چیز مشهود است: ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ﴾ عالم شهادت، شامل عالم مادی و غیر مادی نیز می‌شود.

رابطۀ عالم غیب و شهادت

• باید توجه داشت رابطۀ میان غیب و شهادت عمیق و ناگسستنی است و هرچه در عالم شهادت است، ریشه‌ای در عالم غیب دارد. قرآن کریم ریشۀ همه موجودات را نزد خدا می‌داند و می‌فرماید: ﴿وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ﴾ اما از تقدیم غیب بر شهادت در قرآن کریم استفاده می‌‌شود که امور غیبی بسیار و بی‌نهایت است‌، اما اموری را که می‌توانیم بشناسیم و شهود کنیم‌، محصور و محدود است.

چیستی شهادت

• یکی از پایه‌های مهم جهان‌شناسی اسلامی، تفکیک میان عالم غیب و عالم شهادت است، غیب و شهود دو نقطۀ مقابل یکدیگرند، خداوند در آیۀ: ﴿ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ﴾ و آیات دیگر به این تقابل اشاره کرده است. غیب و شهادت به معنای پنهان و آشکار است. مقصود از غیب، چیزی است که از حوزه ادراکات حسی خارج باشد؛ بر خلاف شهادت که قابل ادراک حسی است و به معنای حضور به همراه مشاهده است. مشاهده و دیدن گاهی حسی است و گاهی نوعی مشاهدۀ قلبی و با بصیرت. اما واژۀ شهود بیشتر‌ در‌ مورد مشاهدات قلبی به کار‌ می‌‌رود. البته در شهود و شهادت، مشاهدۀ مستقیم موجب‌ علم می‌شود.
• قرآن از دو عالم غیب و شهادت سخن می‌گوید که تعبیر دیگری از ظاهر و باطن است. هر عالمی تابع اسمی است که از آن ناشی شده است. عالم شهادت از اسم الظاهر حق و عالم غیب از اسم الباطن حق تجلی یافته است.

تقسیم عالم شهادت

• عالم شهادت مانند عالم غیب به مطلق و نسبی تقسیم می‌‌شود، شهادت مطلق، نظیر اصل واقعیت است که نسبت به هیچ موجودی غایب و محجوب نیست. و در مورد شهادت نسبی باید گفت موجودات مادی و محسوس، گرچه وجود آنها در عالم شهادت قرار دارد، اما چون بعضی از موجودهای عالم مزبور از برخی دیگر غایب هستند، لذا همه شهادت‌های عالمِ حس از یک غیب نسبی برخوردارند. برای موجودات غیر از خدا، برخی امور، پوشیده است و برخی امور، آشکار. البته غیب و شهادت برای اشیا و افراد نسبی است، یعنی ممکن است بعضی امور برای برخی افراد پوشیده باشد، ولی همان امر برای فرد دیگری آشکار باشد، و این بدان سبب است که موجودات خالی از حدود نیستند و هرگز از حدود خود جدا و منفک نمی‌‏شوند. بنابراین، هر چیزی داخل در حد و احاطه چیز دیگری باشد، آن چیز داخل، برای آن دیگری شهادت است، چون مشهود ادراک آن است، و هر چیزی از حد چیز دیگری خارج باشد، برای آن چیز دیگر غیب خواهد بود چون مشهود ادراکش نیست.
• غیب و شهادت نسبت به افراد عالم و جاهل متفاوت می‌باشد، هرقدر دانسته‌های یک فرد بیش‌تر باشد، چیزهایی که از او پنهان هستند، کم خواهند بود. لذا برای خدایی که علم او نامحدود است و هیچ‌چیز نیست که از حیطه و دایرۀ علمی او خارج باشد، همه چیز شهادت و آشکار و روشن است و برای او هیچ غیب و نمایی وجود ندارد. بنابراین معنای علم خدا به غیب و شهادت این است که در حقیقت همه چیز برای او شهادت است. غیب و شهود موجودات نسبت به هم، همه برای خدا شهادت است. سراسر جهان مشهود خداست و چیزی برای او غیب نیست: ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ﴾ باید دانست عالم شهادت، شامل عالم مادی و غیر مادی نیز می‌شود.

رابطۀ عالم غیب و شهادت

• باید توجه داشت هرچند میان عالم غیب و شهادت تفاوت‌های اساسی وجود دارد، اما رابطه میان آن دو عمیق و ناگسستنی است و هرچه در عالم شهادت است، ریشه‌ای در عالم غیب دارد. قرآن کریم از این حقیقت ژرف پرده برداشته و ریشه و اصل همه موجودات را نزد خدا می‌داند و می‌فرماید: ﴿وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ﴾ اما از تقدیم غیب بر شهادت در قرآن کریم استفاده می‌‌شود که امور غیبی بسیار و بی‌نهایت است‌، اما اموری را که می‌توانیم بشناسیم و شهود کنیم‌، محصور و محدود است.

گزیده‌های پاسخ‌ها

•   علامه طباطبایی: "غیب" و "شهادت" دو معنی از معانی نسبی هستند، که یک شیء نسبت به چیزی غیب و نسبت به چیز دیگر شهادت است، به دلیل حدودی که موجودات دارند.  
•   مکارم شیرازی: عالم شهود، عالم محسوسات است و جهان غیب، ماوراء حس که نقطه مقابل هم هستند.  
•   جوادی آملی: شهادت مانند غیب مطلق و نسبی دارد، شهادت مطلق نظیر اصل واقعیت که نسبت به هیچ موجودی غایب و محجوب نیست. اما موجودات مادی و محسوس، گرچه وجود آنها در نشئه شهادت قرار دارد، لیکن چون بعضی از موجودهای نشئه مزبور از برخی دیگر غایب است، همه شهادت‌های عالم حس از یک غیب نسبی برخوردار است. و البته سراسر جهان مشهود خداست. همچنین غیب و شهادت برای اشیا و افراد، نسبی است؛ یعنی ممکن است بعضی امور برای برخی افراد پوشیده باشد، ولی همان امر برای فرد دیگری آشکار باشد.  
•   حسین انصاریان: شهود عالم محسوسات است و جهان غیب ماورای حس است. غیب و شهادت جزو معانی نسبی هستند؛ یعنی یک چیز ممکن است نسبت به چیزی غیب و نسبت به چیز دیگر شهادت باشد. بنابراین غیب و شهادت نسبت به افراد عالم و جاهل متفاوت می‌باشد. و خداوند عالم بر غیب و شهادت است. عالم شهادت، شامل عالم مادی و غیر مادی نیز می‌شود و منظور از شهادت، آگاهی خداوند به اعمال ظاهری آنان است.  
•   سید علی هاشمی: "شهود" و "شهادت"، در مقابل "غیبت"، "حضور" و "دیدن" را می‌رساند؛ البته دیدن گاهی حسی است و گاهی نوعی مشاهده قلبی. واژه "شهود‌" بیشتر‌ در‌ مورد مشاهدات قلبی به کار‌ می‌‌رود. در شهادت و شهود، مشاهده‌ مستقیم‌، موجب‌ علم.  
•   داوود خوش‌باور: هر چیزی که بر حسب عادت بشر بتواند آنرا درک کند، به آن شهادت گویند آنچه در نصوص قرآنی مشاهده می‌کنیم خداوند متعال غیب را بر شهادت تقدیم داشته "عالم غیب والشهاده" واین بدان معناست که امور غیبی بسیار و بی‌نهایت است‌، اما اموری را که می‌توانیم بشناسیم وشهود کنیم‌، اندک نیست اما محصور و محدود است. شهود کنایه از ارتباط حواس به مشهود و قرار گرفتن مشهود در حیطه حواس ظاهری است.  
•   محمد فنایی اشکوری: هر عالمی تابع اسمی است که از آن ناشی شده است. عالم شهادت از اسم الظاهر حق و عالم غیب از اسم الباطن حق تجلی یافته است. عالم شهادت عالم محسوس و مادی است و عالم غیب عالم غیر محسوس و مجرد است.  
•   پژوهشگران وبگاه اسلام کوئست: از پایه‌های مهم جهان‌شناسی اسلامی، تفکیک میان عالم غیب و عالم شهادت است. مقصود از غیب، چیزی است که از حوزه ادراکات حسی خارج باشد؛ بر خلاف شهادت که قابل ادراک حسی است. هرچند میان عالم غیب و شهادت تفاوت‌های اساسی وجود دارد، اما رابطه میان آن دو عمیق و ناگسستنی است و هرچه در عالم شهادت است، ریشه‌ای در عالم غیب دارد.  

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: