بنی لیث بن بکر

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

بنی لیث بن بکر در قرآن |بنی لیث بن بکر در نهج البلاغه | بنی لیث بن بکر در حدیث | بنی لیث بن بکر در تاریخ اسلامی

مقدمه

بنی‌‌لیث، قبیله‌‌ای بزرگ از بنی کنانه عدنانی و از نسل ابوحی لیث بن بکر بن عبد مناة بن کنانة بودند. نسل او بیشتر از جانب پسرانش عامر، سعد و جندع به تیره‌‌ها و طوایف بسیاری فزونی یافت. بنی‌‌جندع و بنی‌‌سعد (با دو تیره بنی غیرة و بنی‌‌جدی) از شاخه‌‌های اصلی بنولیث بودند.

قبیله بنی‌‌لیث، پیش از اسلام در اطراف شهرهای مکه، مدینه و در مناطقی چون کدید ودّان و ینبع می‌‌زیستند. کوه بلند شراة یا شراء در عسفان به این قبیله و بنی‌‌ظفر و دو کوه بزرگ نهبان به این قبیله و مزینه اختصاص داشته است. بیشتر این مکان‌ها در منطقه تِهامه حجاز واقع شده است. تهامه به ناحیه جنوبی حجاز در امتداد دریای سرخ گفته می‌‌شود. از گزارش‌های پراکنده برمی‌‌آید که بنی‌‌لیث با توجه به موقعیت جغرافیایی خود از منابع آبی و زمین‌های حاصل‌خیز بهره‌‌مند بوده، به کشاورزی و دامداری اشتغال داشتند. آنان در سرزمین تهامه دارای نخلستان‌های خرما، باغ‌های میوه و کشتزارهای سبزی و دانه‌‌های روغنی بوده‌‌اند، افزون بر این، از گیاهان و درختان فراوان در کوه‌های شراة و نهبان برای مصارف گوناگون استفاده می‌‌برده‌‌اند. از گزارش‌هایی که در خصوص پرستش بت هبل توسط خزیمه، جدّ کنانه و نیز بت سعد توسط فرزندان کنانه موجود است، چنین برمی‌‌آید که بنی‌‌لیث نیز چون نیاکان کنانی خود، آنها را می‌‌پرستیدند.

آنچه از آداب دوره جاهلی بنی لیث بیش از همه شهرت دارد و در قرآن نیز انعکاس یافته، مهمان‌‌نوازی آنان است. گزارش‌های موجود همگی بر این نکته تأکید دارند که هیچ یک از اعضای بنی‌‌لیث بدون مهمان غذا نمی‌‌خوردند. آنها جداگانه غذا خوردن را بر خود حرام کرده بودند. گاه از صبح تا شب به انتظار مهمان می‌‌ماندند و اگر شتر شیردهی همراه داشتند، منتظر می‌‌نشستند تا کسی بیاید و با هم شیر بیاشامند.

برخی گزارش‌ها با اشاره به عادت بنی‌‌لیث گفته‌‌اند: اگر کسی را نمی‌‌یافتند تا با هم غذا بخورند چیزی نمی‌‌خوردند. گفته شده: بنی‌‌لیث خوی مهمان‌‌نوازی را از حضرت ابراهیم(ع) به ارث برده بودند و تا پس از آمدن اسلام نیز بر آن بودند. با نزول آیه ﴿لَيْسَ عَلَى الْأَعْمَى حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْمَرِيضِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى أَنْفُسِكُمْ أَنْ تَأْكُلُوا مِنْ بُيُوتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ آبَائِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أُمَّهَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ إِخْوَانِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخَوَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَعْمَامِكُمْ أَوْ بُيُوتِ عَمَّاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخْوَالِكُمْ أَوْ بُيُوتِ خَالَاتِكُمْ أَوْ مَا مَلَكْتُمْ مَفَاتِحَهُ أَوْ صَدِيقِكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَأْكُلُوا جَمِيعًا أَوْ أَشْتَاتًا فَإِذَا دَخَلْتُمْ بُيُوتًا فَسَلِّمُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ تَحِيَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبَارَكَةً طَيِّبَةً كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ﴾، مسلمانان بنی‌‌لیث در عمل به این سنت خود مخیر شدند

درگیری بنی‌‌لیث با قریش، هذیل، هوازن، خزاعه، بنی غفار، بنی‌‌ضمره، بنی‌‌الدیل و همکاری آنان با بنوکنانه در جنگ‌های "ایام الفجار" بخشی از تاخت و تازهای این قوم در زمان جاهلی بوده است.

بنی لیث در عصر پیامبر

بنی لیث پس از پیامبر

بنی‌‌لیث پس از پیامبر در جنگ‌های ارتداد و فتوحات شرکت کردند و با توجه به تعدد تیره‌‌های لیثی نمی‌‌توان موضع‌‌گیری یکسانی را از آنان انتظار داشت. برخی از آنان از کارگزاران عمر و عثمان بودند. برخی هم در قتل عثمان نقش داشتند، چنان‌‌که عروة بن شُییم از تیره بنی سعد و از بزرگان لیثی ساکن مصر همراه دیگر مصریان بر ضدّ عثمان شورید. وی پیش از قتل عثمان با مروان ‌‌بن حکم جنگید و زخمی شد؛ اما همچنان بر قتل عثمان مصمم بود و بر عزم خود اصرار می‌ورزید.

بخشی از بنی‌‌لیث در نبردهای جمل، صفین و نهروان در سپاه امام علی(ع) حضور داشتند و برخی از آنان پس از شهادت آن حضرت در حضور معاویه شجاعانه به تمجید امام و نکوهش معاویه پرداختند. نصر بن سیار از شاعران، خطیبان و والیان اموی شام نیز لیثی بود و‌‌از سال ۱۲۰ هجری بر خراسان حکم راند. بنی‌‌لیث پس از پذیرش اسلام و گسترش فتوحات به شهرهایی چون مکه، مدینه، بصره، کوفه، شام و مصر مهاجرت کردند. محله و کوچه بنی‌‌لیث در شهر مدینه، پس از هجرت آنان به این شهر، معروف بوده است، همچنان که در شهر بصره نیز دارای محله‌‌ای بوده‌‌اند..

جستارهای وابسته

منابع

• محمدی یدک، علی، مقاله «بنی لیث بن بکر»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۶

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: