سوره ابراهیم
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
چهاردهمین سوره قرآن و دارای ۵۲ آیه. چنان که سیاق سوره گواهی می‌دهد، مکی است[۱]، مگر آیات ۲۸ و ۲۹ که درباره کشته شدگان جنگ بدر بوده و در مدینه نازل شده است[۲]. قسمتی از این سوره درباره حضرت ابراهیم(ع) است و به دعاهای ایشان اختصاص دارد. بخش دیگر، اشاره به تاریخ انبیای پیشین همچون نوح، موسی و قوم عاد و ثمود و درس‌های عبرت‌آموز آنهاست. مجموعه اینها بحث‌های فراوانی را که در این سوره در زمینه موعظه و اندرز و بشارت و انذار نازل گردیده تکمیل می‌نماید. ضمناً، همان گونه که در بیشتر سوره‌های مکی مشاهده می‌شود، بخش زیادی از این سوره نیز درباره مبدأ و معاد است. به صورت خلاصه، این سوره مجموعه‌ای از بیان اعتقادات، موعظه‌ها و سرگذشت‌های عبرت‌انگیز اقوام پیشین و بیان هدف رسالت پیامبران و نزول کتب آسمانی است[۳].
در ذیل دو آیه از آیات این سوره، روایاتی از امام رضا(ع) وارد شده است که در تفسیر و تبیین معنای آنها مؤثر است. امام رضا(ع) در ضمن نصیحت به یکی از اصحاب که از کم شدن مال و روزی خود سخن گفته بود، از لزوم شکرگزاری نعمت‌های الهی، به خصوص نعمت محبت و ولایت اهل بیت(ع)سخن گفته و به قسمتی از آیه ۷ این سوره ﴿لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ...﴾[۴] تمسک کرده است[۵]. این مورد اگرچه کاربرد یک آیه در یک قضیه بوده و تفسیر محسوب نمی‌شود، در تبیین معنای آیه تا حدی مؤثر است. همچنین آن حضرت در بیان وجه تسمیه طائف به این اسم و فراوانی و تنوع نعمت‌های الهی در این سرزمین، آن را ناشی از دعای حضرت ابراهیم(ع): ﴿وَارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَرَاتِ﴾[۶] می‌داند[۷]. نقل دیگری از امام رضا(ع) با مضمونی مشابه، حکایت از آن دارد که این قطعه از زمین، هفت بار دور کعبه طواف نموده است و همین طواف، علت نامیده شدن آن به طائف است[۸]. بر فرض صحت صدور روایت بعید نیست طواف دور کعبه کنایه از عنایت الهی به این سرزمین باشد که در منطقه خشک و کوهستانی دارای زمینی حاصل‌خیز و میوه‌هایی متنوع است.[۹].[۱۰]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ المیزان، ج۱۲، ص۶.
- ↑ تفسیر الصافی، ج۳، ص۷۹؛ روح المعانی، ج۷، ص۱۶۹.
- ↑ تفسیر نمونه، ج۱۰، ص۲۵۹.
- ↑ «اگر سپاسگزار باشید به یقین بر (نعمت) شما می‌افزایم» سوره ابراهیم، آیه ۷.
- ↑ الکافی، ج۸ ص۳۴۶.
- ↑ «و به آنها از میوه‌ها روزی فرما باشد» سوره ابراهیم، آیه ۳۷.
- ↑ علل الشرایع، ج۲، ص۴۴۲؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۳۱۳.
- ↑ التفسیر، عیاشی، ج۲، ص۲۳۲؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۳۱۵.
- ↑ منابع: قرآن کریم؛ البرهان فی تفسیر القرآن، سیدهاشم بن سلیمان حسینی بحرانی (۱۱۰۷ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة البعثة، قم، اول، ۱۴۱۶ق، التفسیر، محمد بن مسعود معروف به عیاشی (۳۲۰ق)، تحقیق و تصحیح: سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، المکتبة العلمیة الإسلامیة، اول، ۱۳۸۰ق؛ تفسیر الصافی، محمد محسن بن مرتضی معروف به فیض کاشانی (۱۰۹۱ق)، تحقیق: حسین اعلمی، تهران، مکتبة الصدر، دوم، ۱۴۱۵ق؛ تفسیر نمونه، زیر نظر: ناصر بن علی محمد مکارم شیرازی (معاصر)، تهران، دار الکتب الإسلامیة، اول، ۱۳۷۴ش؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، محمود بن عبدالله معروف به آلوسی (۱۲۷۰ق)، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۵ق؛ علل الشرایع، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سید محمد صادق بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریة، دوم، ۱۳۸۵ق، الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، پنجم، ۱۳۶۳ ش؛ المیزان فی تفسیر القرآن، سید محمد حسین بن محمد طباطبایی (۱۴۰۲ق)، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، پنجم، ۱۴۱۷ق.
- ↑ کاظمی بنچناری، محمد، مقاله «ابراهیم سوره»، دانشنامه امام رضا ص ۳۲۴.