ربوبیت در معارف دعا و زیارات
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل ربوبیت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
«پروردگار» معادل واژه «رَبّ» در لغت عربی است. کلمه «تربیت» از ریشه ربّ گرفته شده[۱] و به معنای مالک، سرور، آفریننده و اصلاح‌کننده به کار رفته است[۲].
واژه «رَبّ» در قرآن کریم و صحیفه سجادیه ناظر به «توحید ربوبی» خداوند است که از مقوله توحید افعالی است[۳]. مهم‌ترین چالش قرآن کریم با مشرکان درباره خداوند، مسئله ربوبیت ذات باری‌تعالی است؛ از این‌رو کلمۀ «ربّ» در قرآن پس از نام اللّه، پربسامدترین نام درباره خداست و بیش از نهصد بار به کار رفته است[۴]. امام زین‌العابدین(ع) در موارد بسیاری از دعاهای صحیفه سجادیه بر کلمه پروردگار (رب) تکیه کرده است که از آن جمله می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- پروردگاری جز خدا وجود ندارد: «ای سرور من! از تو درخواست می‌کنم، درخواست کسی که پروردگاری برای او جز تو نیست»[۵].
- گواهی به ربوبیت خدا: «خداوندا! همه خواسته‌هایی را که از تو درخواست کردم در حق هر کسی که به پروردگاری‌ات گواهی داده، اجابت فرما»[۶].
- خداوند پروردگار جهانیان است[۷].
- حمد و سپاس پروردگار: «پس تو را -در برابر همه نعمت‌هایت- سپاس، ای پروردگار جهانیان»[۸].
- خواندن خدا به نام پروردگار: «تو را خواندم - ای پروردگار من - در حالی که بینوای درگاه تو هستم»[۹].
- استفاده از «رب» به عنوان منادا - به جای اللّهم- در آغاز بسیاری از دعاها، همچون: «ای پروردگار من! گناهانم زبانم زبانم را بند آورده و از گفتار عاجز آمده‌ام و یارای آنم نیست که عذری آورم یا حجتی اقامه کنم»[۱۰]. «پروردگارا! بر پاکیزه‌تران از خاندان محمد درود فرست»[۱۱]. «ای پروردگار من! اگر مرا عذاب نمایی، پس به راستی که من سزاوار آنم و از عدالت توست»[۱۲].
- آگاهی به ربوبیت خدا: «و سپاس خدای را که درهایی از علم به پروردگاری‌اش را بر ما گشود»[۱۳].
- پروردگار، تنها پناهِ پرورده: «ای خدای من! پرورده را جز پروردگار پناه نمی‌دهد»[۱۴].
- خدا، پروردگار بزرگ، پروردگار انسان و ماه و پروردگاری که فرود آمدن فرشتگان و روح برای تدبیر جهان هستی با اجازه اوست و تنها امید بندگان برای زدودن گناهان است[۱۵].[۱۶].[۱۷]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ التبیان، ج۱، ص۳۲.
- ↑ الصحاح و المصباح المنیر.
- ↑ نک: مدخل توحید.
- ↑ دانشنامه عقاید اسلامی، ج۶، ص۱۲۳.
- ↑ نیایش پنجاه و دوم.
- ↑ نیایش یازدهم.
- ↑ نیایش‌های مختلف.
- ↑ نیایش‌های سی‌ونهم و چهل‌وهفتم.
- ↑ نیایش پنجاه‌و‌یکم.
- ↑ نیایش پنجاه‌و‌سوم.
- ↑ نیایش چهل‌وهفتم.
- ↑ نیایش پنجاهم و نیایش‌های دیگر.
- ↑ نیایش‌های اول و هفدهم.
- ↑ نیایش بیست‌ویکم.
- ↑ نیایش‌های سی‌ونهم، چهل‌و‌سوم، چهل‌و‌چهارم و چهل‌و‌پنجم. همچنین نک: به مدخل‌های الله، توحید، و خداشناسی.
- ↑ التبیان فی تفسیر القرآن، محمدبن حسن الطوسی، نجف: مکتبة الامین، ۱۳۸۱ ق، دانشنامه عقاید اسلامی، محمد محمدی ری‌شهری، مؤسسه فرهنگی دارالحدیث، ج۶، چاپ اول، ۱۳۸۵ش؛ راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه، دکتر علی شیروانی، معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش؛ الصحاح (تاج اللغة وصحاح العربیه)، اسماعیل بن حماد الجوهری، تحقیق: احمد بن عبدالغفور عطار، بیروت: دارالعلم للملایین، ۱۴۱۰ق؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، ۱۳۸۵ش؛ فرهنگ نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ش؛ قرآن کریم، ترجمه سیدعلی موسوی گرمارودی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش؛ المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، احمد بن محمد الفیّومی، قم: دارالهجرة، ۱۴۱۴ق.
- ↑ باقری‌فر، علی، مقاله «پروردگار»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۱۲۹.