سوره در قرآن
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل سوره (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- منظور آن دسته از آیاتی است که از نزول سوره به عنوان بسته هدایتی و تربیتی و هویتی مستقل و شناخته شده در برابر آیه و یا کل قرآن آمده است و به پیامبر خبر آن داده شده که نگران نزول آن است، یا نزول سوره مجموعه‌ای از احکام را بیان می‌کند و عده‌ای به دنبال راه فرار هستند، یا در خواست آوردن مانند آن می‌شود و یا خودش وسیله کمال و ایمان بیشتر مؤمنان است.سوره از سور میآید که به معنای حصار و بسته مشخص و هویتی و دارای مشخصات خاص است.
- ﴿يَحْذَرُ الْمُنَافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِمَا فِي قُلُوبِهِمْ قُلِ اسْتَهْزِئُوا إِنَّ اللَّهَ مُخْرِجٌ مَا تَحْذَرُونَ﴾[۱]
- ﴿وَإِذَا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ أَنْ آمِنُوا بِاللَّهِ وَجَاهِدُوا مَعَ رَسُولِهِ اسْتَأْذَنَک أُولُوا الطوْلِ مِنْهُمْ وَ قٰالُوا ذَرْنٰا نَکنْ مَعَ الْقٰاعِدِینَ﴾[۲]
- ﴿وَإِذَا مَا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ فَمِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ أَيُّكُمْ زَادَتْهُ هَذِهِ إِيمَانًا فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا فَزَادَتْهُمْ إِيمَانًا وَهُمْ يَسْتَبْشِرُونَ﴾[۳]
- ﴿وَإِذَا مَا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ نَظَرَ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ هَلْ يَرَاكُمْ مِنْ أَحَدٍ ثُمَّ انْصَرَفُوا صَرَفَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا يَفْقَهُونَ﴾[۴]
- ﴿ِ سُورَةٌ أَنْزَلْنَاهَا وَفَرَضْنَاهَا وَأَنْزَلْنَا فِيهَا آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ﴾[۵]
- ﴿وَإِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدَاءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ﴾[۶]
- ﴿أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ وَادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ﴾[۷]
- ﴿وَيَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا لَوْلَا نُزِّلَتْ سُورَةٌ فَإِذَا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ مُحْكَمَةٌ وَذُكِرَ فِيهَا الْقِتَالُ رَأَيْتَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ نَظَرَ الْمَغْشِيِّ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَأَوْلَى لَهُمْ﴾[۸]
نکات
درآیات فوق این موضوعات مطرح گردیده است:
- تهدید منافقان ازسوی خداوند به نزول سوره‌ای برپیامبر برعلیه آنان وآگاهی دادن به آن چه دردل‌های آنان می‌گذرد از مکر و فریب و فکر و توطئه برعلیه مسلمانان و پیامبر: ﴿يَحْذَرُ الْمُنَافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِمَا فِي قُلُوبِهِمْ﴾[۹]
- مذمت منافقان از سوی خداوند که به هنگام نزول سوره‌ای که آیات جهاد در آن است صاحبان ثروت و قدرت اجازه شرکت نکردن در جهاد و بودن با قاعدین ناتوان را دارند: ﴿وَإِذَا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ أَنْ آمِنُوا بِاللَّهِ وَجَاهِدُوا مَعَ رَسُولِهِ اسْتَأْذَنَک أُولُوا الطوْلِ مِنْهُمْ وَ قٰالُوا ذَرْنٰا نَكُنْ مَعَ الْقَاعِدِينَ﴾[۱۰]
- بهنگام نزول سوره‌ای از قرآن منافقان از روی انکار و تمسخر می‌پرسند که که چه تأثیر بر ایمان شما گذاشت: ﴿وَإِذَا مَا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ فَمِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ أَيُّكُمْ زَادَتْهُ هَذِهِ إِيمَانًا﴾[۱۱] و خداوند در پاسخ انکار و استهزاء آنان می‌فرماید، باعث ازدیاد ایمان مؤمنان گردیده: ﴿فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا فَزَادَتْهُمْ إِيمَانًا﴾[۱۲] و خوشحال و بدین جهت شرح صدر یافته، رخساره‌هایشان از بهجت و سرور افروخته می‌گردد، ﴿وَهُمْ يَسْتَبْشِرُونَ﴾[۱۳]
- خصیصه دیگری از منافقین این است که وقتی سوره‌ای از سوره‌های قرآن نازل می‌شود بیکدیگر نگاهی می‌کنند و قهرا ایشان هم حاضرند و می‌شنوند: ﴿وَإِذَا مَا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ نَظَرَ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ﴾[۱۴] که معنای نگاه کردن‌شان این است که آیا کسی شما را می‌بیند؟ و این حرف حرف کسی است که مطلبی را بشنود که طاقت شنیدنش را نداشته، و نتواند قیافه خود را از ناراحتی حفظ کند، و از قلق و اضطراب درونی رنگش هم عوض شود و بترسد که دیگران از برگشتن رنگ رویش آنچه را که در دل او است بخوانند و از سر درونش آگاه شوند، لا جرم به کسی که از حال وی و باطنش خبر دارد رو کرده و از او بپرسند آیا کسی از اطرافیان از وضع وی خبردار شده یا نه. پس، اینکه فرمود: ﴿نَظَرَ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ﴾[۱۵] مقصود از بعض، منافقین هستند، و معنای ﴿نَظَرَ بَعْضُهُمْ﴾[۱۶] نظر بعضهم نظر کسی است که مضطرب "است، یعنی بعضی به بعضی نگاه می‌کند، نگاه کردن کسی که دلهره داشته باشد و بترسد از اینکه اسرارش فاش شده باشد. و جمله ﴿هَلْ يَرَاكُمْ مِنْ أَحَدٍ﴾[۱۷] جمله ﴿نَظَرَ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ﴾[۱۸] را تفسیر می‌کند و آن را چنین معنا می‌دهد:" بعضی به بعض نگاه کردند، نگاه کسی که می‌گوید: آیا کسی شما را دید: (المیزان، ج ۹، ص: ۵۶۱).
- وجوب عمل به احکام وارده در سوره نور برپیامبر: ﴿سُورَةٌ أَنْزَلْنَاهَا وَفَرَضْنَاهَا﴾[۱۹][۲۰]
- مشخص بودن سوره‌های قرآن در زمان پیامبر و مبارزه‌طلبی -تحدی - خداوند توسط پیامبر مشرکان را به آوردن مانند سوره‌های قرآن: ﴿فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ﴾[۲۱].... ﴿قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ﴾[۲۲]
- نگرانی و ناخشنودی بیمار دلان از نزول سوره‌های در بردارنده فرمان جهاد: ﴿وَيَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا لَوْلَا نُزِّلَتْ سُورَةٌ فَإِذَا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ مُحْكَمَةٌ وَذُكِرَ فِيهَا الْقِتَالُ رَأَيْتَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ نَظَرَ الْمَغْشِيِّ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَأَوْلَى لَهُمْ﴾[۲۳][۲۴].
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «منافقان می‌هراسند آیه‌ای به زیان آنان فرو فرستاده شود که آنان را از آنچه در دل‌های ایشان است، آگاه گرداند بگو: ریشخند کنید که خداوند آنچه را که از آن می‌هراسید آشکار خواهد کرد» سوره توبه، آیه ۶۴.
- ↑ «و چون سوره‌ای فرو فرستاده شود که به خداوند ایمان آورید و همراه با پیامبرش جهاد کنید، توانمندان از ایشان، از تو اجازه می‌گیرند و می‌گویند: بگذار تا ما با خانه‌نشینان بمانیم» سوره توبه، آیه ۸۶.
- ↑ «و چون سوره‌ای نازل شود برخی از ایشان می‌گویند: «این (سوره) به ایمان کدام‌یک از شما افزود؟» ولی به ایمان کسانی که ایمان آورده‌اند می‌افزاید و آنان شاد می‌شوند» سوره توبه، آیه ۱۲۴.
- ↑ «و چون سوره‌ای فرو فرستاده شود، به یکدیگر می‌نگرند (و می‌پرسند) آیا کسی شما را می‌بیند؟ سپس (اگر کسی نبیندشان) باز می‌گردند؛ خداوند دل‌هاشان را بگرداند که آنان گروهی هستند که درنمی‌یابند» سوره توبه، آیه ۱۲۷.
- ↑ «(این) سوره‌ای است که آن را فرو فرستاده‌ایم و (عمل به احکام) آن را واجب کرده‌ایم و در آن آیاتی روشن فرو فرستاده‌ایم باشد که پند گیرید» سوره نور، آیه ۱.
- ↑ «و اگر در آنچه بر بنده خود فرو فرستاده‌ایم تردیدی دارید، چنانچه راست می‌گویید سوره‌ای همگون آن بیاورید و (در این کار) گواهان خود را (نیز) در برابر خداوند، فرا خوانید» سوره بقره، آیه ۲۳.
- ↑ «یا می‌گویند (پیامبر) آن را بربافته است، بگو: اگر راست می‌گویید سوره‌ای همگون آن بیاورید و هر کس جز خداوند را می‌توانید فرا خوانید» سوره یونس، آیه ۳۸.
- ↑ «و مؤمنان می‌گویند: چرا سوره‌ای (برای جهاد) فرو فرستاده نمی‌شود و چون سوره‌ای (با آیات) محکم فرو فرستند و در آن از کارزار سخن رود کسانی را که بیماردلند می‌بینی که چون کسی در تو می‌نگرند که از (ترس) مرگ، بیهوش شده باشد پس آنان را سزاوارتر همین است» سوره محمد، آیه ۲۰.
- ↑ «منافقان می‌هراسند آیه‌ای به زیان آنان فرو فرستاده شود که آنان را از آنچه در دل‌های ایشان است، آگاه گرداند بگو: ریشخند کنید که خداوند آنچه را که از آن می‌هراسید آشکار خواهد کرد» سوره توبه، آیه ۶۴.
- ↑ «و چون سوره‌ای فرو فرستاده شود که به خداوند ایمان آورید و همراه با پیامبرش جهاد کنید، توانمندان از ایشان، از تو اجازه می‌گیرند و می‌گویند: بگذار تا ما با خانه‌نشینان بمانیم» سوره توبه، آیه ۸۶.
- ↑ «و چون سوره‌ای نازل شود برخی از ایشان می‌گویند: «این (سوره) به ایمان کدام‌یک از شما افزود؟» ولی به ایمان کسانی که ایمان آورده‌اند می‌افزاید و آنان شاد می‌شوند» سوره توبه، آیه ۱۲۴.
- ↑ «و چون سوره‌ای نازل شود برخی از ایشان می‌گویند: «این (سوره) به ایمان کدام‌یک از شما افزود؟» ولی به ایمان کسانی که ایمان آورده‌اند می‌افزاید و آنان شاد می‌شوند» سوره توبه، آیه ۱۲۴.
- ↑ «و چون سوره‌ای نازل شود برخی از ایشان می‌گویند: «این (سوره) به ایمان کدام‌یک از شما افزود؟» ولی به ایمان کسانی که ایمان آورده‌اند می‌افزاید و آنان شاد می‌شوند» سوره توبه، آیه ۱۲۴.
- ↑ «و چون سوره‌ای فرو فرستاده شود، به یکدیگر می‌نگرند (و می‌پرسند) آیا کسی شما را می‌بیند؟ سپس (اگر کسی نبیندشان) باز می‌گردند؛ خداوند دل‌هاشان را بگرداند که آنان گروهی هستند که درنمی‌یابند» سوره توبه، آیه ۱۲۷.
- ↑ «و چون سوره‌ای فرو فرستاده شود، به یکدیگر می‌نگرند (و می‌پرسند) آیا کسی شما را می‌بیند؟ سپس (اگر کسی نبیندشان) باز می‌گردند؛ خداوند دل‌هاشان را بگرداند که آنان گروهی هستند که درنمی‌یابند» سوره توبه، آیه ۱۲۷.
- ↑ «و چون سوره‌ای فرو فرستاده شود، به یکدیگر می‌نگرند (و می‌پرسند) آیا کسی شما را می‌بیند؟ سپس (اگر کسی نبیندشان) باز می‌گردند؛ خداوند دل‌هاشان را بگرداند که آنان گروهی هستند که درنمی‌یابند» سوره توبه، آیه ۱۲۷.
- ↑ «و چون سوره‌ای فرو فرستاده شود، به یکدیگر می‌نگرند (و می‌پرسند) آیا کسی شما را می‌بیند؟ سپس (اگر کسی نبیندشان) باز می‌گردند؛ خداوند دل‌هاشان را بگرداند که آنان گروهی هستند که درنمی‌یابند» سوره توبه، آیه ۱۲۷.
- ↑ «و چون سوره‌ای فرو فرستاده شود، به یکدیگر می‌نگرند (و می‌پرسند) آیا کسی شما را می‌بیند؟ سپس (اگر کسی نبیندشان) باز می‌گردند؛ خداوند دل‌هاشان را بگرداند که آنان گروهی هستند که درنمی‌یابند» سوره توبه، آیه ۱۲۷.
- ↑ «(این) سوره‌ای است که آن را فرو فرستاده‌ایم و (عمل به احکام) آن را واجب کرده‌ایم و در آن آیاتی روشن فرو فرستاده‌ایم باشد که پند گیرید» سوره نور، آیه ۱.
- ↑ راغب می‌گوید کلمه "فرض" به معنای بریدن چیز محکم و تاثیر در آن می‌باشد، مانند، فرض آهن و... سپس گفته: فرض، همان معنای ایجاب را می‌دهد، با این تفاوت که واجب کردن چیزی را به اعتبار وقوع و ثباتش ایجاب می‌گویند، و به اعتبار بریده شدن، و یک طرفی شدن تکلیف در آن، فرض می‌گویند، هم چنان که خدای تعالی فرموده:"﴿ِ سُورَةٌ أَنْزَلْنَاهَا وَفَرَضْنَاهَا﴾ «(این) سوره‌ای است که آن را فرو فرستاده‌ایم و (عمل به احکام) آن را واجب کرده‌ایم و در آن آیاتی روشن فرو فرستاده‌ایم باشد که پند گیرید» سوره نور، آیه ۱."، یعنی سوره‌ای که ما عمل به آن را بر تو واجب کردیم. ". (المیزان ج ۱۵ ص ۱۱۲)فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم جلد ۱،(صفحه ۷۴۹)
- ↑ «و اگر در آنچه بر بنده خود فرو فرستاده‌ایم تردیدی دارید، چنانچه راست می‌گویید سوره‌ای همگون آن بیاورید و (در این کار) گواهان خود را (نیز) در برابر خداوند، فرا خوانید» سوره بقره، آیه ۲۳.
- ↑ «یا می‌گویند (پیامبر) آن را بربافته است، بگو: اگر راست می‌گویید سوره‌ای همگون آن بیاورید و هر کس جز خداوند را می‌توانید فرا خوانید» سوره یونس، آیه ۳۸.
- ↑ «و مؤمنان می‌گویند: چرا سوره‌ای (برای جهاد) فرو فرستاده نمی‌شود و چون سوره‌ای (با آیات) محکم فرو فرستند و در آن از کارزار سخن رود کسانی را که بیماردلند می‌بینی که چون کسی در تو می‌نگرند که از (ترس) مرگ، بیهوش شده باشد پس آنان را سزاوارتر همین است» سوره محمد، آیه ۲۰.
- ↑ سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم، ج۱، ص ۷۴۶.