سوره محمد در علوم قرآنی
مقدمه
نام «محمد» چهار بار در قرآن از جمله در آیه 
وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَآمَنُوا بِمَا نُزِّلَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَهُوَ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ كَفَّرَ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَأَصْلَحَ بَالَهُمْ
[۱] آمده، و نام سوره از آن گرفته شده است. سوره، وصفی از کافران و روش‌ها و عملکردهای آنان و نیز وصفی از مؤمنان و اعمال نیک و صفات پسندیده آنان است و از نعمت‌های خداوند به مؤمنان و عقوبت‌های وارد شده بر کافرانسخن می‌گوید و نیز مقایسه‌ای است میان این دو جناح حق و باطل در دنیا و آخرت.
نام دیگر این سوره «قتال» است؛ زیرا که عنصر بارز جنگ با کفار و فرمان موضع‌گیری قاطع مقابل آنان، از پیشانی این سوره انقلابی آشکار است. چنان‌که از لحن آیات هم پیدا است، این سوره در مدینه و در دوره قدرت و آمادگی رزمی مسلمانان نازل شده است.
این سوره الَّذِينَ كَفَرُوا نیز نامیده شده است.
ویژگی‌های سوره محمد(ص):
- دارای ۳۸ آیه به عدد کوفی، چهل آیه به عدد بصری، ۳۹ آیه به عدد حجازی و شامی، ۵۳۹ یا ۵۴۲ کلمه و ۲۳۴۹ یا ۲۴۲۴ حرف است.
- در ترتیب نزول، نود و پنجمین و در کتاب خدا چهل و هفتمین سوره است.
- پس از سوره حدید و پیش از سوره رعد در مدینه پس از هجرت نازل شد؛ به جز آیه ۱۳ که در مسیر هجرت فرود آمد و با معیار زمانی، آن را نیز مدنی دانسته‌اند.
- از نظر کمیت، از سُوَر مثانی و دارای مقداری کمتر از یک حزب قرآن است.
- این سوره دو آیه منسوخ دارد.
مهم‌ترین مطالب سوره:
- ایمان و کفر و مقایسه موقعیت مؤمنان و کافران در دنیا و آخرت؛
- جهاد و دستورهای فقهی درباره اسیران؛
- بیان بخشی از حالات منافقان؛
- روی نیاوردن به صلح ذلت‌بار؛
- دستور به سیر در زمین (جهانگردی) و عبرت‌گیری از سرنوشت اقوام و ملل گذشته؛
- تشویق به تدبر در قرآن[۲].[۳]
منابع
پانویس
- ↑ «و (خداوند) از گناهان آنان که ایمان آوردند و کارهای شایسته کردند و به آنچه بر محمد فرو فرستاده شده که همه راستین و از سوی پروردگارشان است ایمان آوردند، چشم پوشید و حالشان را نیکو گردانید» سوره محمد، آیه ۲.
- ↑ سخاوی، علی بن محمد، جمال القراء و کمال الاقراء،جلد۱،صفحه ۱۸۲؛ طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن،جلد۱۸،صفحه ۲۲۲؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن،صفحه ۵۸۷؛ جمعی از محققان،علوم القرآن عندالمفسرین،جلد۱،صفحه ۳۱۷؛ زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن(باحاشیه)،جلد۱،صفحه ۱۹۴؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه،جلد۲۱،صفحه ۳۸۷؛ هاشم زاده هریسی، هاشم، شناخت سوره‌های قرآن،صفحه ۳۶۷؛ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز،جلد۱،صفحه ۴۳۰.
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۳۰۶۳.