ربیع بن انس بکری بصری خراسانی
مقدمه
ربیع بن انس بکری بصری خراسانی[۱] از مفسران تابعی به شمار آورده‌اند[۲]. شاهد تابعی بودنش روایت وی از انس بن مالک و ابن عباس است[۳] و برای مفسر بودن وی به اموری می‌توان استناد کرد:
- روایات و آرای تفسیری پراکنده‌ای که در کتاب‌های تفسیری از وی نقل شده است؛ برای نمونه، شیخ طوسی در تفسیر
الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ
[۴]از وی چنین نقل کرده است: "حكي الربيع بن انس انه قال: الذين يخشون بالغيب وقال معناه يطيعون الله في السر و العلانية"[۵]؛ در تفسیر وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا[۶] فرموده است: و عن الربیع بن انس وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا أَي مَعْروفاً[۷]. نمونه‌های دیگر را در مصادر ذکر شده در پاورقی بنگرید[۸]. - روایت تفسیر ابو العالیه رباحی به‌واسطۀ ایشان، که حاج خلیفه از آن خبر داده است[۹].
- روایت نسخۀ کبیره ابیّ بن کعب در تفسیر که به‌واسطه ایشان از ابو العالیه نقل شده است[۱۰].
گفته‌اند وی از [[[قبیله]]] بکر بن وائل و اهل بصره بوده است. از حجاج فرار می‌کند و به مرو می‌رود و تا آخر عمر در آنجا می‌ماند[۱۱]. از وی نقل کرده‌اند که ده سال یا آنچه خدا خواست، به نزد حسن رفت‌وآمد داشتم و هرروز از او مطلب جدیدی را می‌شنیدم[۱۲].[۱۳]
مذهب
از مذهب وی در کتاب‌های رجالی شیعه سخنی به میان نیامده، ولی ابن حجر گفته است: او را به تشیع نسبت داده‌اند[۱۴] و از ابن معین نقل کرده که گفته است: به شیعه گرایش داشته و در آن افراط می‌کرده است[۱۵].[۱۶]
وثاقت
رجال‌شناسان شیعه دربارۀ وثاقت وی نفیاً و اثباتاً سخنی ندارند؛ اما ابن حجر - از اهل تسنن - گفته است: صدوق (- بسیار راستگو) است[۱۷]. از عجلی و ابو حاتم نیز صدوق بودن وی را نقل کرد و از نسائی آورده که گفته است: در او اشکالی نیست[۱۸]. در نتیجه مذهب و وثاقت وی نزد شیعه مجهول می‌باشد، ولی در نزد اهل تسنن راستگو بوده و به شیعه گرایش داشته است.[۱۹]
منابع
پانویس
- ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۶، ص۱۷۰.
- ↑ ر.ک: معرفت، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، ج۱، ص۴۱۱.
- ↑ ر.ک: معرفت، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، ج۱، ص۴۱۱.
- ↑ «همان کسانی که «غیب» را باور و نماز را برپا می‌دارند» سوره بقره، آیه ۳.
- ↑ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۵.
- ↑ «و با مردم سخن خوب بگویید» سوره بقره، آیه ۸۳.
- ↑ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۳۳۰.
- ↑ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۷۵، ۴۵۲ و ۳۵۹؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۱، ص۱۲۸ (شأن نزول إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَيْهِمْ أَأَنْذَرْتَهُمْ «بی‌گمان بر کافران برابر است، چه بیمشان دهی یا بیمشان ندهی، ایمان نمی‌آورند» سوره بقره، آیه ۶)؛ مجلسی، بحار الانوار، ج۶۰، ص۱۲۱.
- ↑ عبارت وی چنین است: تفسیر ابی العالیة الرباحی، رواه الربیع بن انس عنه (حاج خلیفة، کشف الظنون، ج۱، ص۴۴۱).
- ↑ ر.ک: حاج خلیفة، کشف الظنون، ج۱، ص۴۲۹.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۳۶۹؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۶، ص۱۲۵.
- ↑ رازی، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۴۲، رقم ۱۷۷؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۶، ص۱۲۶.
- ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۲۱۱.
- ↑ ابن حجر، تقریب التهذیب، ج۱، ص۲۴۳، رقم ۳۱.
- ↑ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۳، ص۲۰۷، رقم ۴۶۱.
- ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۲۱۱-۲۱۲.
- ↑ ابن حجر، تقریب التهذیب، ج۱، ص۲۴۳، رقم ۳۱.
- ↑ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۳، ص۲۰۷، رقم ۴۶۱.
- ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۲۱۲.